Zeszyty Historyczne Olkusza Numer 8 Olkusz, 2009

List dedykacyjny Kopernika do Papieża Pawła III, odsłania genezę wielkiego odkrycia,
oraz przyczyny długotrwałego lęku i zwłoki w jego ogłoszeniu.
„ Dostatecznie jasno, Ojcze Święty, zdaję sobie sprawę z tego, że znajdą się ludzie, którzy gdy tylko
posłyszą, iż w tych moich księgach o obrotach sfer wszechświata, przyjmuję jakieś ruchy kuli ziemskiej,
zaraz podniosą krzyk, że należy mnie wraz z takim przekonaniem potępić. Rozmyślając nad
tym jak niedorzecznym opowiadaniem wydałoby się ludziom, gdybym wystąpił z twierdzeniem, że
Ziemia się porusza, wręcz przeciwnym ich zapatrywaniom, utwierdzonym wyrokami wielu wieków,
że Ziemia jest nieruchoma i leży w środku Świata, jako jego punkt centralny – długo się wahałem,
czy wydać te księgi, które napisałem dla udowodnienia ruchu Ziemi. Nie chciałem tych najpiękniejszych
rzeczy, będących owocem długich i mozolnych badań, narażać na poniżenie i wzgardę, ze
strony takich, którzy albo żałują nakładu uczciwej pracy na wszelką naukę, nie przynoszącą im zysków,
albo jeżeli nawet za namową i przykładem innych nabiorą ochoty do szlachetnej nauki filozofii,
tępy mają umysł i plączą się między prawdziwymi uczonymi jak trutnie między pszczołami.
Kiedy więc to właśnie dokładnie w sobie rozważałem, lęk przed szyderstwem, którego musiałem
się obawiać z powodu trudnej do zrozumienia nowości mojej teorii, skłonił mnie niemal zupełnie do
tego, aby powziętych co do niniejszego dzieła zamiarów, całkowicie zaniechać.
Po długim z mej strony zwlekaniu, a nawet uporze, odwiedli mnie od tego moi przyjaciele. Często
mnie zachęcali i nieraz wśród gorzkich wyrzutów usilnie na mnie nalegali, abym to dzieło, które
głęboko schowane przeleżało u mnie w ukryciu 40 lat, wydał i pozwolił mu w końcu wyjść na
światło dzienne.
Tego samego domagał się ode mnie również niejeden inny wybitny uczony, namawiając mnie,
abym już dłużej przez ten poczęty we mnie lęk nie wzbraniał się oddać swej pracy na wspólny użytek
ludzi poświęcających się studiom matematycznym. Twierdzili przy tym, że im bardziej niedorzeczna
wydaje się teraz przeważającej części uczonych ta moja nauka o ruchu Ziemi, tym więcej
wzbudzi podziwu i uznania wtedy, gdy przez wydanie niniejszego dzieła, jak mroki niedorzeczności
zostaną rozproszone jasnością oczywistych dowodów.
Ulegając więc namowom takich ludzi, a także wiedziony nadzieją pozwoliłem wreszcie
przyjaciołom sporządzić wydanie tego dzieła, o które mnie tak długo prosili.
Nie wątpię, że utalentowani i uczeni matematycy zgodzą się zupełnie ze mną, pod warunkiem, że
dopełnią tego, czego przede wszystkim wymaga ta nauka, tj. zechcą nie powierzchownie, ale do
głębi poznać i przemyśleć to wszystko co ja na dowód mych twierdzeń w tym dziele podaję.
Być może, że znajdą się tacy, co lubiąc bredzić i mimo zupełnej nieznajomości nauk matematycznych,
roszczą sobie przecież prawo do wypowiadania o nich sądu na podstawie jakiegoś
miejsca w Piśmie Świętym, tłumacząc źle i wykrętnie odpowiednio do ich zamierzeń, ośmielą się
potępić i prześladować tę moją teorię. O tych jednak zupełnie nie dbam do tego stopnia, że sąd ich
nawet mam w pogardzie, jako lekkomyślny. Nie jest przecież tajemnicą, że LAKTANCJUSZ sławny
zresztą pisarz, ale slaby matematyk mówi o kształcie Ziemi, zupełnie jak dziecko, szydząc z
tych, którzy podali, że Ziemia ma kształt kuli. Nie powinno więc dziwić ludzi nauki, jeżeli tacy ja-
203