Ubezpieczenia w Rolnictwie. Materiały i Studia. Nr 43/2012 - KRUS

ORGANIZACJA, EKONOMIKA I PROBLEMY SPOŁECZNE
sytuacji, w których ludzie dotknięci ryzykiem nie są w stanie poradzić
sobie z tym samodzielnie”. 3 Te efekty zewnętrzne szczególnie mogą dotyczyć
rodziny osoby ubezpieczonej. Co więcej – możliwe jest „tworzenie się
gett środowisk dotkniętych ryzykiem socjalnym”. Może to powodować
rozwój przestępczości wśród takich środowisk, a także radykalizację poglądów
społecznych. Brak przymusu ubezpieczenia może zatem prowadzić
do degeneracji całych rodzin, dziedziczenia biedy z pokolenia na
pokolenie, rozwoju świata przestępczego i powstania niepokojów społecznych.
Przymus ubezpieczenia likwiduje krótkowzroczność obywateli,
zabezpiecza przed wystąpieniem tzw. „gapowiczów”, czyli osób, które nie
oszczędzają, licząc na to, że i tak na starość otrzymują środki z pomocy
społecznej, co jest niesprawiedliwe i obciąża finanse państwa. Przymus
ubezpieczenia wymusza także oszczędzanie u osób biednych. Wymuszone
w ten sposób zabezpieczenie na starość jest obecnie uważane za rozwiązanie
standardowe, potwierdzone nawet w prawie międzynarodowym (konwencja
Międzynarodowej Organizacji Pracy – ILO nr 102 z 1952 roku). 4
Różnice występują zaś co do określenia optymalnego pułapu przymusu
ubezpieczenia. Ścierają się tu dwie koncepcje – liberalna uznająca, iż przymus
państwowy powinien wymuszać oszczędzanie jedynie na niezbędnym
i minimalnym poziomie, oraz koncepcje – konserwatywna i socjalistyczna,
które dążą do tego, aby systemy obowiązkowe zapewniły wyższe niż minimalne
standardy. Liberałowie uważają ogólnie przymus za zło konieczne,
zatem oszczędzanie powyżej standardu minimum, ich zdaniem, nie powinno
być wymuszone, lecz wspierane, np. poprzez ulgi podatkowe. Socjaliści
uważają, że standardy minimum są standardami biedy, wobec czego
państwo musi starać się wymusić jak najwyższy poziom oszczędzania na
starość, by ze względu na sprawiedliwość społeczną dochody emeryta nie
były znaczne niższe od płac.
Odpowiedź na pytanie, czy poszczególne elementy systemu emerytalno-rentowego
powinny opierać się na kapitalizacji czy repartycji, jest bardzo
trudne. Obie metody finansowania mają swoich zagorzałych zwolenników,
a „kontrowersje wokół zalet i wad metod finansowania systemów
emerytalnych trwają od początku społecznego zabezpieczenia emerytów” 5 .
Systemy repartycyjne, zwane też PAYG (pay as you go), mają charakter
umowy, w której obecnie pracujące pokolenia finansują świadczenia obecnym
emerytom, w zamian za przyrzeczenie, iż w przyszłości ich emerytury
będą finansowane przez kolejne pokolenia. W związku z tym osoby, które
wpłacają składkę, nabywają prawo do przyszłej emerytury. Ten sposób finan-
3
Glinowska S., Polityka społeczna. Koncepcje – instytucje – koszty, Warszawa 2000, s.
58-59.
4
Glinowska S., Polityka społeczna…, op. cit., s. 59.
5
Żukowski M., Wielostopniowe systemy..., op. cit., s. 24.
104