Ubezpieczenia w Rolnictwie. Materiały i Studia. Nr 43/2012 - KRUS

ORGANIZACJA, EKONOMIKA I PROBLEMY SPOŁECZNE
1.4. Ludność i wzrost gospodarczy
Jak zaznaczyliśmy wyżej, specyficzną cechą kapitału ludzkiego jest to, że
jest ucieleśniony w ludziach i gdy mówimy o inwestycjach w kapitał ludzki,
to mówimy jednocześnie o inwestycjach w człowieka. Jak by więc na sprawę
nie patrzeć, po to, by mógł istnieć kapitał ludzki, muszą istnieć ludzie. Co
więcej jednak, ceteris paribus, gdy liczba ludności rośnie to w tendencji
kapitału ludzkiego może być więcej siłą działania tych zjawisk i mechanizmów,
jakie rodzi powiększona liczba ludności. Fakt ten zauważony kiedyś
przez A. Smitha w jego studiach nad przyczynami bogactwa narodów,
a potem albo zapomniany, albo błędnie interpretowany, znalazł swoje właściwe
miejsce, albo został na nowo odkryty w ekonomicznych modelach wzrostu
ostatniej generacji – modelach z tzw. endogeniczną stopą wzrostu ludności.
Przewrót w myśleniu – albo jak kto woli – nawrót do Smitha polega
na zauważeniu, że w przypadku gospodarki, gdy mówimy o dochodzie albo
produkcie per capita, D/N – nie działa prosta matematyczna zależność spadku
ilorazu, gdy rośnie mianownik ułamka. Dzieje się tak dlatego (i działo
w tendencji przez ludzką historię), że gdy N – liczba ludności rosła – to
jeszcze prędzej rosło „D” = dochód narodowy. Mechanizm polega na tym,
że w miarę wzrostu N i w miarę wzrostu gęstości zaludnienia, siłą faktu
ludzie wchodzili ze sobą w częstsze kontakty i coraz więcej ludzi mogło
indywidualnie zajmować się coraz mniejszą liczbą czynności oraz zadań,
specjalizując się w tym co najlepiej lubią i umieją robić. Słowem, pogłębiał
się międzyosobowy podział pracy. Pchają ku temu dwie siły ekonomiczne:
po pierwsze rosnące przychody z koncentracji nad wykonywaniem ograniczonego
zestawu zadań, po drugie spadek kosztów koordynacji działań,
gdy ludzie żyją i pracują w dużych skupiskach. (Zauważyć można, że obydwie
te siły tłumaczą też, dlaczego rosną miasta i dlaczego mamy do czynienia
z emigracją do miast niż raczej z miast na tereny bezludne). Trzecią siłą
jest wzrost wiedzy – to wzrost poziomu wiedzy sprawia, że pojawiają się
nowe specjalności i zawody i wzrost wiedzy „składającej się na kapitał ludzki
sprawia, że podnosi się zarówno produkt przeciętny na pracujących
w zespołach, jak i rośnie krańcowy produkt zespołu (...) Większa wiedza
sprzyja wzrostowi korzyści ze specjalizacji i w ten sposób poprawia stopień
optymalności podziału pracy (...). Wyjaśnia to dlaczego pracujący
stają się ekspertami w coraz węższych dziedzinach, w miarę jak wiedza się
powiększa, a kraje rozwijają. Z kolei pogłębiona specjalizacja podnosi
korzyści z powiększonej wiedzy, tak że równoległy wzrost specjalizacji
i inwestycji we wiedzę może pozwolić gospodarce na ciągły rozwój.” 15
15
Gary S. Becker, Kevin M. Murphy, „The Division of Labor, Coordination Costs,
and Knowledge” [w:] Gary Becker Human Capital III ed., s. 307-318.
29