O Εκτοπισμός στην Κύπρο Οι Î£Ï Î½Î­Ï€ÎµÎ¹ÎµÏ‚ της Πολιτειακής και ... - PRIO

2 Βιωματικές Ιστορίες: Ελληνοκυπριακή Κοινότητα
δεν είναι όλα τα μέλη της Ελληνοκυπριακής κοινότητας που εκτοπίστηκαν το 1974, γεγονός
που είχε σημαντικές επιπτώσεις στη διαμόρφωση της ταυτότητας των προσφύγων. Έτσι, οι
Ελληνοκύπριοι εκτοπισμένοι του 1974 αναγνωρίζονται επισήμως από το κράτος ως πρό σφυ -
γες’, ενώ εκείνοι που εκτοπίστηκαν προηγουμένως κατηγοριοποιήθηκαν ως ‘Τουρκόπληκτοι’,
κυριολεκτικά αποδίδοντας την έννοια ‘εκείνοι που επλήγησαν από τους Τούρκους’. Αυτό
φωτίζει μια διαφορετική αντιμετώπιση του τραύματος του εκτοπισμού. Πολύ συχνά, μικρό -
τερης κλίμακας διαφορές, που αφορούν στον χρόνο εκτοπισμού μέσα στο χρονικό πλαίσιο
του πολέμου του 1974, διαδραματίζουν έναν ρόλο στη διαμόρφωση της εμπειρίας της
προσφυγιάς και της απώλειας. Αυτή η χρονική πτυχή έχει εθνοτικά χαρτογραφηθεί μεταξύ
των μελών μειονοτήτων εντός της Ελληνοκυπριακής κοινότητας. Η πλειοψηφία των εκτο -
πισμένων Αρμενίων που έφυγαν από την Λευκωσία το 1964, ανακηρύχθηκαν Τουρκόπληκτοι
ενώ οι περισσότεροι Ελληνοκύπριοι ως πρόσφυγες. Η πλειοψηφία των εκτοπισμένων
Μαρωνιτών αποχώρησε το 1974. Αλλά ένα σημαντικό μέρος τους πληθυσμού είχε εγκλω -
βιστεί στο βόρειο τμήμα του νησιού, σε περιοχές που ο έλεγχος του τουρκικού στρατού ήταν
ιδιαίτερα έντονος. Από εκείνους, κάποιοι εκτοπίστηκαν στο νότιο μέρος τους νησιού, το
οποίο ελέγχει η κυβέρνηση της Δημοκρατίας που ακολούθησε το 1974 (με τον ίδιο τρόπο
που υπήρχαν Eλληνοκύπριοι στην περιοχή της Καρπασίας/Karpaz). Ωστόσο, οι Μαρωνίτες
είχαν ευκολότερη πρόσβαση στις περιουσίες τους μετά το 1974 και πολλοί τις ανέκτησαν
μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003.
Οι δομές που δημιουργήθηκαν για την επανεγκατάσταση και αποκατάσταση στο νότιο
μέρος του νησιού, με πολλούς τρόπους, έχουν διαμορφωθεί από παρόμοιους χρονικούς
παράγοντες, μαζί με την τοποθεσία και τη χρήση της περιουσίας. Έτσι, για παράδειγμα, η
κατηγορία πρόσφυγες κάτω από την οποία το κράτος έχει προσφέρει τα περισσότερα βοη -
θή ματα προς τους εκτοπισμένους προσδιορίζεται κατά κύριο λόγο από το χρόνο του
εκτοπισμού και τη χρήση της τότε απολεσθείσας/εγκαταληφθείσας περιουσίας. Το μέγεθος,
η τοποθεσία και η ποιότητα της περιουσίας αποτέλεσαν κριτήρια στη προσφορά επι πρό -
σθετων βοηθημάτων, όπως στεγαστικών δανείων και επηρέασαν προσωπικές αποφάσεις για
τις επιλογές ανάκτησης περιουσίας μέσω διεθνών δικαστηρίων και της Επιτροπής Αποκα τά -
στασης Περιουσιών (ΕΑΠ) η οποία ιδρύθηκε στο βόρειο μέρος του νησιού και αξιοποιήθηκε
από αριθμό εκτοπισμένων.
Μολονότι οι παράγοντες αυτοί έγιναν σημείο αναφοράς στις επίσημες προσεγγίσεις
αναφορικά με τις ανάγκες των προσφύγων, όπως διαφαίνεται μέσα από τις συνεντεύξεις,
έχουν τροφοδοτήσει επίσης την κριτική για τη φύση τέτοιων προσεγγίσεων, ενώ άλλοι παρά -
γοντες παραγνωρίστηκαν ή δεν λαμβάνονται καθόλου υπόψη. Κάποιοι είναι δυσκολότερο να
ποσοτικοποιηθούν, ωστόσο τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από τις συνεντεύξεις δείχνουν
ότι παραμένουν σημαντικοί στη συγκρότηση της ταυτότητας του πρόσφυγα και τη διαμόρ -
φωση της εμπειρίας του εκτοπισμού.
Ένας κύριος παράγοντας είναι το φύλο. Στην προκειμένη περίπτωση, η διαφορετικότητα
της εμπειρίας της προσφυγιάς έχει επισήμως ερμηνευτεί από το κράτος ως αναγνώριση
διαφορετικής δυνατότητας πρόσβασης στην αποκατάσταση, εντός ενός πλαίσιου που θεωρεί