w roboczym paśmie częstotliwości przyrządu. W temperaturzepokojowej fotodiody te charakteryzują się długofalową krawędziąfotoczułości λ 1/2 = 10 µm. Obniżenie temperaturypracy detektora do 230K powoduje przesunięcie λ 1/2 do około13 µm. Czułości struktur polaryzowanych są znacznie wyższeod czułości teoretycznej. Uwidacznia się tu wewnętrznewzmocnienie struktury.Zasilanie wsteczne detektora istotnie zwiększa jego wykrywalność.Wartości wykrywalności zasilanych fotodiod, zarównochłodzonych, jak i pracujących w temperaturzeotoczenia są niezbyt odległe od fundamentalnych granicokreślonych przez szum kwantowy termicznego promieniowaniatła o temperaturze 300K, przychodzącego z kątapółpełnego (rys. 9).a)Stan technologii fotowoltaicznych detektorów podczerwienidobrze oddaje wykres zależności prądu ciemnego od długościfali, na którą optymalizowany jest detektor z naniesionymi punktamieksperymentalnymi, przedstawiony na rys. 10. Punktyna wykresie to eksperymentalne, najlepsze wyniki uzyskanew VIGO System S.A. Linie niebieska i szara to granice teoretycznedla detektora równowagowego, w którym prąd ciemnyjest uwarunkowany generacją Augera w temperaturze odpowiednio300K i 230K, natomiast linia czerwona to granica teoretyczna,gdy prąd ciemny jest uwarunkowany generacjąpochodzącą od promieniowania tła o temperaturze 300K.Wyniki eksperymentalne (niebieskie punkty dla 300Ki szare dla 230K) znajdujące się poniżej odpowiadającychim krzywych teoretycznych wskazują na występowaniezmniejszenia prądu ciemnego na skutek dławienia termicznejgeneracji nośników. Szczególnie wyraźnie to widać w zakresiedługofalowym.Przedstawione na tym wykresie dane nie uwzględniają immersjioptycznej, która w przypadku soczewki wykonanej z arsenkugalu (n = 3,4) daje zmniejszenie prądu ciemnego przyzachowaniu powierzchni optycznej o około 1 i 2 rzędy wielkościodpowiednio dla soczewek półsferycznych i hiperpółsferycznych.Podsumowanieb)Rys. 9. Charakterystyki spektralne czułości prądowej i wykrywalnościdługofalowego immersyjnego detektora fotowoltaicznegoFig. 9. Responsivity and detectivity of a LVIR photodiodeRealizacja prac badawczych w ramach zadania nr 5 w 2007 r.przyniosła duży postęp w technologii i poznaniu zjawisk, coma przełożenie na konkurencyjność i możliwości produkcyjnefirmy VIGO System S.A.. Opracowano nowe wzorce architekturdetektorów średnio- i długofalowych.Najważniejszym osiągnięciem dla fotodiod średniofalowychbyło uzyskanie 10...100-krotnej redukcji prądu ciemnegow porównaniu z wcześniejszymi osiągnięciami. Podstawowecechy tych detektorów to:• dobre nasycenie charakterystyki I-V,• duża rezystancja różniczkowa,• możliwość zasilania w kierunku zaporowym,• bardzo krótki czas odpowiedzi,• większa stabilność.Dla fotodiod długofalowych uzyskano:• rozszerzenie zakresu widmowego,• zmniejszenie prądy ciemnego,• wzrost wykrywalności.Fotodiody długofalowe charakteryzują się ponadto bardzokrótkimi czasami odpowiedzi i większą stabilnością. Pomimodużego postępu jest jeszcze wiele nierozwiązanychproblemów. Potrzebna jest dalsza optymalizacja heterostruktur- zmniejszenie generacji SRH i rezystancji szeregowejdla niechłodzonych detektorów długofalowych, procesingi montaż wymaga dalszego ulepszenia, należy rozwijać przyrządySAD [26].Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w latach2008-2010 jako projekt badawczy zamawiany PBZ - MNiSW02/I/2007.LiteraturaRys. 10. Zależność prądu ciemnego od długości fali, na którą optymalizowanyjest detektor z naniesionymi punktami eksperymentalnymiFig. 10. Calculated performance of dark current limited HgCdTephotodiodes as a function of wavelength and temperature of operation,with plotted experimental points[1] The Infrared and Electro-Optical Systems Handbook, edited byW. D. Rogatto, Infrared Information Analysis Center, Ann Arborand SPIE Optical Engineering Press, Bellingham, 1993.[2] Dereniak E. L., Boreman G. D.: Infrared Detectors and Systems.Wiley, New York, 1996.[3] Elliott C. T., Gordon N.T .: Infrared detectors. In Handbook onSemiconductors, vol. 4, pp. 841-936, edited by C. Hilsum, North-Holland, Amsterdam, 1993.66 ELEKTRONIKA 5/<strong>2009</strong>
[4] Piotrowski J.: Hg1-xCdxTe Infrared Photodetectors. In InfraredPhotodetectors, 391-494, SPIE, Bellingham (1995) Ed. A.Rogalski.[5] Rogalski A.: HgCdTe infrared detector material: history, statusand outlook. Rep. Prog. Phys. 68, 2267-2336 (2005).[6] Piotrowski J., Piotrowski A.: Uncooled infrared photodetectors inPoland. Proc. SPIE 5957, 117-128 (2005).[7] Piotrowski J.: A new method of obtaining CdxHg1-xTe thin films.Electron Technology. 5, 87 89 (1972).[8] Igras E., Jeżykowski R., Persak T., Piotrowski J., Nowak Z.: EpitaxialCdxHg1-xTe layers as infrared detectors. Proc 6th Int.Symp. on Photon Detectors 221, Budapest, 236 (1974).[9] Piotrowski J., Galus W., Grudzien M.: Near room-temperature IRphotodetectors. Infrared Phys. 31, 1-48 (1990).[10] Piotrowski J., Rogalski A.: High Operation Temperature Photodetectors.SPIE, Bellingham (2007).[11] http://www.vigo.com.pl[12] Piotrowski A., Gawron W., Klos K., Pawluczyk J., Piotrowski J.,Madejczyk P., Rogalski A.: Improvements in MOCVD growth ofHg1-xCdxTe heterostructures for uncooled infrared photodetectors.Proc. SPIE 5957, 108-116 (2005).[13] Piotrowski A., Madejczyk P., Gawron W., Kłos K., Pawluczyk J.,Grudzień M., Piotrowski J., Rogalski A.: Recent progress inMOCVD growth of Hg1-xCdxTe heterostructures for uncooled infraredphotodetectors. Proc. SPIE, 5957, 273-284 (2005).[14] Piotrowski A., Kłos K., Gawron W., Pawluczyk J., Orman Z., PiotrowskiJ.: Uncooled or minimally cooled 10 µm photodetectorswith subnanosecond response time. Proc. SPIE, 6542,0277786X, (2007).[15] Nie publikowane materiały VIGO System S.A.[16] Irvine S.J.C.: Metal-organic vapour phase epitaxy. W Narrow-gapII-VI Compounds for Optoelectronic and Electromagnetic Applications,s. 71-96, edytor P. Capper, Chapman@Hall, London, 1997.[17] Kłos K., Piotrowski A., Gawron W., Piotrowski J.: Insight into precursorkinetics using an IR gas analyzer. to będzie opublikowane.[18] Ashley T., Elliott C. T.: Non-equilibrium mode of operation for infrareddetection. Electron. Lett., 21, 451-452, 1985.[19] White A. M.: Auger Suppression and Negative Resistance in LowGap PIN Diode Structures. J. Appl. Phys., 26, 5, 317-324 (1986).[20] Elliott C. T., Gordon N. T., Phillips T. J., Steen H., White A. M.,Wilson D. J., Jones C. L., Maxey C. D., Metcalfe N. E.: Minimallycooled heterojunction laser heterodyne detectors in metalorganicvapor phase epitaxially grown Hg1-xCdxTe. J. Electron. Mater.,25, 1146-1150 (1996).[21] Elliott C. T., Gordon N. T., Hall R. S., Phillips T. J., White A. M., JonesC. L., Maxey C. D., Metcalfe N. E.: Recent results on MOVPE grownheterostructure devices. J. Electron. Mater., 25, 1139-1145 (1996).[22] Elliott C. T., Gordon N. T., White A. M.: Towards background-limited,room-temperature, infrared photon detectors in the 3-13µm wavelength range. Appl. Phys. Lett., 74, 2881-2883, 1999.[23] Kinch A.: Fundamental physics of infrared detector materials. J.Electron. Mater., 29, 809-817, 2000.[24] Baker I. M., Maxey C. D.: Summary of HgCdTe 2D Array Technologyin the U.K.. J. Electron. Mater., 30, 6, 682-689, 2001.[25] Ashby M. K., Gordon N. T., Elliott C. T., Jones C. L., Maxey C. D.,Hipwood L., Catchpole R.: Novel Hg1-xCdxTe Device Structurefor Higher Operating Temperature Detectors. J. Electron. Mater.,32, 7, 667-671, 2003.[26] Kinch M. A.: Fundamental of Infrared Detector Materials. SPIEPress, Bellingham (2007).Optymalizacja technologii MOCVD pod kątempoprawy morfologii powierzchni warstw HgCdTedr inż. WALDEMAR GAWRON 1 , dr inż. PAWEŁ MADEJCZYK 1 ,prof. dr hab. inż. ANTONI ROGALSKI 1 , mgr inż. KRZYSZTOF KŁOS 21 Wojskowa Akademia Techniczna, <strong>Instytut</strong> Fizyki Technicznej, Warszawa2 VIGO System S.A., Ożarów MazowieckiPodstawową cechą nowej generacji fotodetektorów promieniowaniapodczerwonego jest efektywna praca bez koniecznościchłodzenia kriogenicznego. Już we wczesnych latach70. ubiegłego wieku w Polsce doceniono znaczenie detekcjipromieniowania podczerwonego bez konieczności chłodzeniakriogenicznego [1-2]. Detektory ”HOT” (Higher OperationTemperature) stały się znacznie później istotnym kierunkiemrozwoju detektorów na świecie. W tym roku została opublikowanakompleksowa monografia High-Operating-Temperature Infrared Detectors podsumowująca unikatowepolskie osiągnięcia w tym zakresie [3].Hg 1-x Cd x Te (HgCdTe) jest nadal jednym z kluczowych materiałówdo przemysłowej produkcji detektorów podczerwieni[3-4]. Wymagania rynkowe oraz inne konkurencyjne technologiestawiają jednak coraz wyższe wymagania wymuszającciągły postęp w technologii heterostruktur HgCdTe. HeterostrukturyHgCdTe, niezbędne dla nowych przyrządów, mogąbyć otrzymane jedynie za pomocą niskotemperaturowychtechnik epitaksjalnych. Epitaksja ze związków metaloorganicznychMOCVD (Metalorganic Chemical Vapour Deposition)jest drugą technologią, obok epitaksji z wiązek molekularnych(MBE), niskotemperaturowej epitaksji HgCdTe [5]. Technikata jest optymalną metodą wytwarzania struktur przydatnychdla niechłodzonych detektorów długofalowych, wymagającychobszarów o różnych szerokościach przerwy energetyczneji bardzo różnym stopniu domieszkowania. Jest także optymalnadla elastycznej produkcji detektorów umożliwiając wysokistopień integracji procesów wzrostu i processing-uprzyrządów. MOCVD umożliwia dokonywanie niezbędnychobróbek termicznych (interdyfuzja, aktywacja domieszek, anihilacjaluk) in situ bez wyjmowania otrzymanych heterostrukturz reaktora, co jest ogromną zaletą szczególniew procesach produkcyjnych detektorów.Morfologia powierzchni odzwierciedla największą liczbę wadstruktury krystalicznej warstwy półprzewodnikowej, dlatego teżkorelacja między jakością morfologii powierzchni warstw i parametramifotoelektrycznymi przyrządów wykonanych z tychwarstw jest oczywista. Chropowatości powierzchni warstw sąjednym z istotnych zagadnień ograniczających możliwościpostępu w technologii detektorów podczerwieni z HgCdTe.Dla większości zastosowań optymalnym podłożem jestGaAs. Materiał ten jest dostępny w postaci płytek (epi-ready)o średnicach do 6 cali, których koszt jest 20-krotnie niższy odCdZnTe. Charakteryzuje się znacznie lepszymi od CdZnTe,ELEKTRONIKA 5/<strong>2009</strong> 67
- Page 5 and 6:
konstrukcje technologie zastosowani
- Page 9 and 10:
Streszczenia artykułów • Summar
- Page 12 and 13:
Wyznaczanie strat propagacjiw obsza
- Page 14 and 15:
gdzie: R 0 - jest podwójnym wspó
- Page 16 and 17:
Rys. 8. Porównanie obliczeń teore
- Page 18 and 19: Rys. 1. Schemat strukturalny system
- Page 20 and 21: - tematyka morska będąca punktem
- Page 22 and 23: • System dalekosiężnej identyfi
- Page 24: wdrożenia Planu implementacji stra
- Page 27 and 28: Rys. 2. Zakresy długości fal w ob
- Page 29 and 30: dycyjne lasery bazują na przejści
- Page 31 and 32: PodsumowanieRys. 6. Podział koszt
- Page 33 and 34: Występowanie zjawiska kaskady elek
- Page 35 and 36: czerwieni (0,785; 0,85 oraz 1,55 µ
- Page 37 and 38: Rys. 10. Zasada działania pierwsze
- Page 39 and 40: Ze względu na większą masę efek
- Page 41 and 42: Konstrukcje przyrządówNajwiększy
- Page 43 and 44: efektywnej nośników, co zmniejsza
- Page 45 and 46: [58] R. Bates, S. A. Lynch, D. J. P
- Page 47 and 48: W ramach projektu zbadano wpływ do
- Page 49 and 50: konania izolacji elektrycznej zasto
- Page 51 and 52: Technologia MOCVD materiałów zawi
- Page 53 and 54: kowo niska ruchliwość wynika z za
- Page 55 and 56: W Europie, prace głównie prowadzo
- Page 57 and 58: a)b)Rys. 7. Zależność koncentrac
- Page 59 and 60: pełni 90. okresów supersieci, w k
- Page 61 and 62: persieci są większe niż w HgCdTe
- Page 63 and 64: [14] Brown G.J.: Type-II InAs/GaInS
- Page 65 and 66: Rys. 2. Przykład heterostruktury f
- Page 67: a)b)Rys. 7. Spektralne charakteryst
- Page 71 and 72: w ten sposób było dyskwalifikowan
- Page 73 and 74: Rys. 7. Zależność nierówności
- Page 75 and 76: Metoda funkcji Greena w modelowaniu
- Page 77 and 78: zującej dz = a. Przy ustalonych E
- Page 79 and 80: Na rysunku 5b. pokazano gęstość
- Page 81 and 82: obszar z nią związany. Zatem gdy
- Page 83 and 84: Rys. 9. Widma PR (czarne krzywe u d
- Page 85 and 86: [4] Misiewicz J., Sęk G., Kudrawie
- Page 87 and 88: a)Rys. 1. Schemat układu pomiarowe
- Page 89 and 90: Znaczącym krokiem w kierunku wykor
- Page 91 and 92: ie przejść równej 64 wynosi 16 m
- Page 93 and 94: W tabeli 1. zebrano kilka dostępny
- Page 95 and 96: oddali się od wyrzutni na odległo
- Page 97 and 98: spektralnego 0,6...1,1 µm (lasery
- Page 99 and 100: TypProducentPaństwoPole widzenia:w
- Page 101 and 102: Konfiguracja opracowanego systemuPo
- Page 103 and 104: Rys. 8. Wykres fluktuacji amplitudy
- Page 105 and 106: Aktywna antena radiolokacyjna na pa
- Page 107 and 108: W każdym z torów jest włączony:
- Page 109 and 110: ardzo niskiego poziomu listków boc
- Page 111 and 112: Tab. 1. Rodzaje laserów na szkle i
- Page 113 and 114: Fluorescencja jest jednym z rodzaj
- Page 115 and 116: Większa szerokość linii emisyjne
- Page 117 and 118: 0,3...1,6. Im mniejsza jest wartoś
- Page 119:
Zjawisko ogniskowania fototermiczne