Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
òýð÷ëýí óëñ àðäûí ýðõ àøãèéí ¿¿äíýýñ 1921 îíä ºðòººíèé õýðãèéã øèíý÷ëýí<br />
çîõèîí áàéãóóëñàí áºãººä 1922-24 îíä àðä îëîíä àøèã òóñòàéãààð äàõèí<br />
ñàéæðóóëæýý.<br />
Àðäûí íàìûí Òºâ õîðîî, Àðäûí çàñãèéí ãàçàð àëáàí òàòâàðûí áîäëîãûã<br />
áîëîâñðóóëàí ÿâóóëàõäàà þóíû ºìíº õóâüñãàëûí øààðäëàãà, àðä îëíû ýðõ<br />
àøèã, ôåîäàëûí àíãèéã ýñýðã¿¿öýõ òýìöëèéí çîðèëãûã õàðãàëçñàí áàéíà.<br />
Çàñàã íî¸ä, çàñàã áóñ íî¸ä, øàð ôåîäàëóóä, òàéæ íàð, ëàì íàð, àðäóóä ìºí<br />
òýð÷ëýí æàñóóäàä (æàñóóä õºíãºëºëòòýé, 100 áîäîîñ 20 õîíü 226 ) á¿ãäýä àëáàï<br />
òàòâàð îíîãäóóëæ áàéâ. Ôåîäàëûí àæ àõóé, ëàì, æàñ, øàâü íàðààñ òàòâàð<br />
òàòàõ áîëñîí íü àðä îëíû àæ áàéäëûã èõýä õºíãºëñºí áèëýý. Àëáàí òàòâàðûí<br />
áîäëîãûí àíãèéí ìºí ÷àíàð íü áàñ óã òàòâàðûã ôåîäàë àíãèéã äàðàíãóèëñàí<br />
çàñàã áîëîõ àðäûí òºðèéí õýðýãöýýã õàíãàõààð õóðààæ áàéñàíä îðøèíî.<br />
Ýäãýýð õàìãèéí ÷óõàë íèéãìèéí àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõèéí çýðýãöýýãýýð<br />
Áîãä õààíààñ ýõëýí çàñàã áóñ íî¸ä òàéæ íàðûã õ¿ðòýë òîì õàð øàð<br />
ôåîäàëóóäûí ýäèéí çàñàã, õóóëü öààçíû îíöãîé ýðõèéã ààæìààð õÿçãààðëàõ<br />
àðãà õýìæýý àâ÷ ÿâóóëæýý.<br />
Çàñãèéí ãàçàð íü àéìàã, çàðèì õóøóóã øèíý÷ëýí ýìõëýæ, ùèíý õóøóó ñóì<br />
áàéãóóëàí, áèë÷ýýðèéí àñóóäàë, ººðººð õýëáýë ãàçðûí àñóóäëûã àëü íýãýí<br />
õýìæýýãýýð çîõèöóóëæ áàéëàà. Ýäãýýð àðãà õýìæýý íü õîøóó çàñàã íî¸ä àðä<br />
èðãýäèéí íýã xyøyyíaac íºãºº õóøóóíä í¿¿æ î÷èõûã ººðèéí ìýäýëä áàðüæ<br />
áàéæ ÷àäàõã¿é áîëãîæýý. Îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí<br />
òóõàé, çàñàã áà çàñàã áóñ íî¸äûí ýðõ ìýäëèéí òóõàé õóóëü ä¿ðìèéã<br />
òîãòîîñíîîð õóøóó çàñàã ãàçðûã ººðººð õýëáýë õóøóóíû íóòàã äýâñãýðèéã ¿å<br />
óëèðàí ºì÷ëºõ ýðõèéã óñòãàñíûã õóóëèàð áàòëàæýý.<br />
Øàâü íàðûí äóðòàé áèë÷ýýðòýý ÷ºëººòýé í¿¿äýëëýõ òóñãàé ýðõèéã óñòãàæ,<br />
ñóìûí àðäòàé àäèë áîëãîæýý. Ýíý íü 1923 îíä çàñãèéí ãàçðûí áàòëàñàí<br />
øàâèéí òóõàé ä¿ðýìä òóéëûí òîäîðõîé ºã¿¿ëýãäæýý 227 . Óëñûí òºñâèéã áàòëàí<br />
õàìãààëàõ àæèë, àæ àõóé ñî¸ëûí àðãà õýìæýýã áèåë¿¿ëýõ, áàðèëãà áàðèõ,<br />
àðäûí òºðèéí õóâüñãàëò àðãà õýìæýýíä çîðèóëæýý. 1923 îíä ÇÑÁÍÕÓ,<br />
Ìîíãîëûí çàñãèéí ãàçàð õàðèëöàí àøèãòàé, òýãø ýðõòýé õóäàëäààíû<br />
õýëýëöýýð áàéãóóëæýý. Ýíý ¿åýñ ýõëýí Ìîíãîë óëñûí ãàäààä õóäàëäààíû á¿õ<br />
ýðãýëòýä ÇÑÁÍÕÓ-òàé õèéõ õóäàëäààíû ýðãýëòèéí õóâèéí æèí ¿ðãýëæëýí<br />
ºññººð èðëýý. Ìîíãîëûí Òºâ xopøoo òýð ¿åä Àìåðèêèéí Êðîñîâèö ãýäýã<br />
ï¿¿ñ, ìºí Äàíè, Ãåðìàíè, Àíãëè çýðýã îðíû ï¿¿ñòýé õóäàëäààíû õàðèëöààòàé<br />
áàéñàí áèëýý.<br />
1924 îíä Ìîíãîëûí çàñãèéí ãàçðûí õ¿ññýí ¸ñîîð Çââëºëò óëñûí<br />
òóñëàìæòàéãààð õóâü íèéë¿¿ëñýí õóäàëäàà àæ ¿éëäâýðèéí áàíê<br />
áàéãóóëàãäæýý. Àðäûí çàñãèéí ãàçàð á¿õ óëñ òºð ýäèéí çàñãèéí àðãà<br />
õýìæýýãýýðýý àðä îëíûã ìàëûíõàà òîî òîëãîéã îëøðóóëàí àæ áàéäëàà<br />
226<br />
Òýð ¿åä òýìýýã 2 áîä, ¿õðèéã 1 áîä, 7 õîíèéã 1 áîä ãýæ òîîöäîã áàéæýý.<br />
227<br />
“Èõ øàâèéí çàõèðãààíû ä¿ðýì”, Àðäûí çàñãààñ 1921-1924 îíóóäàä àâñàí õóâüñãàëò àðãà õýìæýýí¿¿ä,<br />
Óëñûí õýâëýë, Óëààíáààòàð, 1954, 60-ð òàë.<br />
155
Change language