3

Ýäèéí çàñàãò ôåîäàëûí, õàãàñ ôåîäàëûí õýâøëèéí ýëåìåíò óñòàæ,
ñîöèàëèñò õýâøèë íèëýýä èõ ºñ÷ áàòàæëàà. Æèæèã òàâààðûí õýâøèë çºâõºí
õºäºº àæ àõóéä çîíõèëæ áàéëàà. Æèæèã òàâààðûí àæ àõóé íü íýã íýãäìýë
áàéõàà áîëèîä, àðäûí ãîë èõýíõ íü äýýð ºã¿¿ëñýí÷ëýí íàì, çàñãèéí äýìæëýãýýð
äóíä ÷àäàëòàí áîëæ, ò¿¿íýýñ ÿëãàðàí ãàðñàí íóäàðãàíû àæ àõóé, õºëñíèé
õºäºëìºð õýðýãëýæ áàéëàà. Ãýâ÷ ò¿¿íèé áàéäëûã Àðäûí òºðèéí áîäëîãî
çîõèöóóëæ áàéñàí þì. Àðäûí õóâüñãàëûí íýãä¿ãýýð øàòíû ýöñýýð òóñ îðíû
ýäèéí çàñàãò ñîöèàëèñò ñàëáàð (àðäûí àæ àõóéí çîíõèëîõ ñàëàà ìº÷èð áîëîõ
¿éëäâýð, òýýâýð, õîëáîî, õóäàëäààíû óëñûí áà õîðøîîíû áàéãóóëëàãóóä),
æèæèã òàâààðûí àæ axyéí ñàëáàð, (õºäºº àæ àõóéä àðäûí àæ àõóéíóóä), èéì
õî¸ð ¿íäñýí ñàëáàð áàéâ. Ýäãýýð á¿õ íîöòîé ººð÷ëºëòèéã ÌÀÕÍ-ûí X èõ
õóðëûí ò¿¿õò øèéäâýðò çàäëàí øèíæëýæ, îíîëûí òàëààð åðºíõèéëºí ä¿ãíýæýý.
1940 îíë áàòëàñàí ¿íäñýí õóóëèéí íýãä¿ãýýð ç¿éë, “Á¿ãä Íàéðàìäàõ
Ìîíãîë Àðä Óëñ áîë ýçýðõýã ò¿ðýìãèé áà ôåîäàëûí äàðëàëûã óñòãàñàí,
öààøèä íèéãýì æóðàìä äýâøèí îðîõûí ó÷èð, óëñ îðîí þóãàà õºðºíãºòíèé
áóñ çàìààð õºãæ¿¿ëýõ ÿâäëûã õàíãàæ áóé õºäºëìºð÷èí (ìàë÷èí, àæèë÷èí,
îþóòàí) àðäûí òóñãààð òîãòíîñîí óëñ ìºí áîëíî 239 ” ãýæýý.
Áàòæèí áýõæñýí ïðîëåòàðèéí äèêòàòóð íü Àðäûí õóâüñãàëò íàìûí
óäèðäëàãààð àæèë÷èí, ìàë÷èí àðäûí õîëáîîã çóçààòãàí, õóâüñãàëûí
õî¸ðäóãààð øàòàíä ñîöèàëèçìûí áàéãóóëàëòûã õàíãàæ áàéëàà.
Ýíý ¿åä àðäûí òºð íü ººðèéí ¿¿ðýã, ýõ îðíîî áàòëàí õàìãààëàõ; ôàøèçìûã
ýñýðã¿¿öñýí òºðèéí áîäëîãûã òóóøòàé ÿâóóëàõ; Ǻâëºëò Õîëáîîò Óëñòàé
íàéðàìäëûã áýõæ¿¿ëýõ; óëñ àðäûí àæ àõóéí ñîöèàëèñò ñàëáàðûã ç¿éë á¿ðýýð
õºãæ¿¿ëýõ; õºðºíãºòíèé ýëåìåíòèéã õÿçãààðëàõ; ýäèéí çàñàã, axyé áàéäàë,
õ¿íèé óõàìñàðò áàéãàà õóó÷íû ¿ëäýãäýëòýé òýìöýõ; àðä îëíû àæ áàéäëûã
äýýøë¿¿ëýõ, ýäãýýð ¿¿ðãýý ¿ðãýëæëýí ã¿éöýòãýñýýð áàéëàà.
Ãýâ÷ ìàíàé îðíû õýâèéí õºãæèëä äýëõèéí õî¸ðäóãààð äàéí ñààä
ó÷ðóóëñàí áèëýý. Äàéí, ò¿¿íòýé óÿëäàí Ìîíãîë óëñûí ãàäààä áàéäàë íü
¿ëýìæõýí ìºí㺠õºðºíãèéã ñîöèàëèçì áàéãóóëàõ çîðèëòîîñ ººð ç¿éëä
çîðèóëàõàä õ¿ðãýñýí þì. ªíãºðñºí äàéíä Ãèòëåðèéí Ãåðìàí, èìïåðèàëèñò
ßïîí áóò öîõèãäîæ, äýëõèéí ñîöèàëèñò ñèñòåì ¿¿ñýí òîãòñîí íü Ìîíãîë
óëñûí ñîöèàëèñò õºãæëèéí ÿâöûã ò¿ðãýòãýñýí áèëýý.
ÌÀÕÍ-ààð óäèðäóóëñàí ÁÍÌÀÓ-ûí õºäºëìºð÷èä ñ¿¿ëèéí ¿åä Ǻâëºëò
Õîëáîîò Óëñûí òóñëàìæòàéãààð í¿¿ðñ, ýð÷èì õ¿÷, íåôòü, õ¿íñ, áàðèëãà,
ìàëòàõ ¿éëäâýð áîëîí ¿éëäâýðèéí áóñàä ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëëýý. Ìîñêâà,
Óëààíáààòàð, Áýýæèíã õîëáîñîí òºìºð çàìûã áàðüæ íýýñýí íü òîì ÷óõàë ¿éë
ÿâäàë áîëñîí áèëýý.
1954 îíû ýöñèéí ¿éëäâýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã 1946 îíûõòîé õàðüöóóëáàë
158,3 õóâü áîëæ, ìàëûí òîî òîëãîé ìºí ýíý õóãàöààíä 1,8 ñàÿàð íýìýãäæýý 240 .
239
¯íäñýí õóóëü. Óëààíáààòàð õîò. 1940 îí. 5-6-ð òàëä
240
ÌÀÕÍ-ûí XII èõ õóðëûí ìàòåðèàë, Óëààíáààòàð, 1955.
163