Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

Recommendations

Info

Eşel, Tunca. "Dil Gerçekliği Betimler mi?" Felsefe Tartışmaları, 1987, 1(107-110). ELEŞTİRİ DİL GERÇEKLİĞİ BETİMLER Mİ? TUNCA EŞEL “Dile anlam veren gerçeklik değildir.” Bir başka deyişle, dili kullanan birinin bununla yaptığı gerçekliği betimlemek değildir. Çünkü iki ayrı dilde konuşanların herhangi bir dilegetirişin doğruluğu veya yanlışlığı üzerinde anlaşabilmeleri betimledikleri öne sürülebilecek gerçekliğin aynı gerçeklik olmasına bağlı olduğu ölçüde, bu kişilerin aynı şeyi söylüyor olmalarına (ortak bir inancı paylaşıp aynı anlamda konuşuyor olmalarına) da bağlıdır. Aynı anlamın konuşulduğunun saptanmasına gelince, eğer bu iş gerçeklik üzerinden yapılacaksa, olanak dışıdır: Çünkü böyle bir saptama bir yandan anlamı eş olarak kullanıyor olmayı gerektirirken öbür yandan da aynı anlamı gerçekliğin verdiğini varsaymaktadır. Bu döngüyü kırmak, ancak bir tutarsızlık karşılığında sözkonusu olur: Bir varsayım yaparak, ya söylenenlerin doğru olduğunu, ya anlamların eş olduğunu, ya da gerçekliğin tek olarak betimlendiğini öne sürecek, sonra da böyle bir şey yapılmamış gibi işe devam edeceğiz. Oysa tutarsızlık istemiyorsak, farklı inançlar taşıyan kişiler için, bunların kullandıkları dillerin (dilin) gerçekliği betimlediği, ve de (aynı dilde veya farklı dillerde) söylediklerinin anlamca özdeş olduğunu öne süremeyiz. Bu paragrafta kabaca dile getirilenler Peter Winch’in Gerçekçilik’e nasıl bir yolla karşı çıktığını ortaya koyuyor. “Language, Belief and Relativism”de (Contemporary British Philosophy, H.D. Lewis (ed.), Allen and Unwin, 1976, s. 325) bunu daha keskin bir biçimde saptayan bir uslamlama sunmuş Winch. Hilmi Yavuz’un “Felsefe Üzerine” başlıklı yeni kitabında bu uslamlamayı aktarış biçimi aynen şöyle: (s. 15, 16) “Dil’in gerçekliği betimlemediği nasıl gösterilecek? Winch şu yolu izliyor: (A) ‘Ahmet, Ali’nin acı çektiğine inanıyor’ ve (B) ‘Mehmet, Ali’nin acı çektiğine inanmıyor’, önermelerini alalım. Aynı dil, gerçekliğe ilişkin farklı inançları betimliyor gibi görü- 107
nüyor. Öte yandan Ahmet’le Mehmet’in aynı dili konuştuklarını varsayıyoruz; dolayısıyla, ‘acı’ sözcüğünden aynı şeyi anlıyorlar; öyleyse, gerçekliğe ilişkin bir inancı da paylaşıyorlar: ‘acı diye bir duygunun olduğu inancını. Başka türlü söylersek (C) (D) ‘Ahmet “acı diye birşey varsa, betimlemesi X’dir” diye düşünüyor (inanıyor).’ önermesi ile ‘Mehmet “acı diye birşey varsa, betimlemesi X’dir” diye düşünüyor (inanıyor)’. önermesi gerçekliğe ilişkin aynı inancı betimliyorlar. Öyleyse (A) ve (B) önermeleri bağlamında, gerçekliğe ilişkin farklı inançlar; (C) ve (D) önermeleri bağlamında ise gerçekliğe ilişkin aynı inanç betimleniyor. İşte çelişme! Öyleyse, Reductio Ad Absurdum yoluyla, Dil gerçekliği betimler’ önermesi yanlıştır.” Şimdi, A ve B’de aynı gerçekliğe ilişkin farklı inançlar dile geliyor ve C ve D’de aynı gerçekliğe ilişkin aynı inanç dile geliyorsa, bunun bir çelişki olması için, şu iki durumdan biri gerekir. ( i) Hem A’nın hem de B’nin, ikisi de doğru oldukları halde, birbirlerini değilleyen inançlar olduklarının öne sürülmüş olması, veya böyle bir şeyin gerektiriliyor olması. Bu durumda bütün bu uslamlamaya bir gerek bırakmadan, çelişkinin henüz başlangıçta doğmuş olduğu söylenebilir. (ii) B ve D’nin, ya eşanlamlı olmak zorunda olduklarının, ya birarada doğru olduklarının, ya da D’nin doğruluğunun B’nin doğruluğunu zorunlu kıldığının gösterilmiş olması. Oysa verilere göre (i) söz konusu olamaz. Çünkü iki ayrı kişi aynı şeye ilişkin olarak çelişik inançlar taşıyabilirler. Bu ikisinin bu inançların taşıdıklarının doğru olması, taşıdıkları inançların (her ikisinin de) doğru olmasını gerektirmez. Bunu Winch de açıkça belirtiyor (s. 322-323). Öte yandan (ii) de sözkonusu olamaz. Gerçekçilik açısından B’nin D’yi, A’nınsa C’yi, birer ön varsayım konumunda gerektirdikleri, ya da daha sıkı bir anlamda içerdikleri söylenebilir. Ancak, A’nın C’yi içermesi ve bu ikisinin doğru inançlar olmaları durumu, B’nin D’yi içermesi ve D doğruyken B’nin yanlış bir inanç olmasıyla tutarlıdır. Çünkü birinin acı çektiğine inanmak, acı diye bir şeyin söz konusu olduğuna inanmaktan anlamca farklı bir şeydir: Öncekini yadsımak sonrakini yadsımayı gerektirmez. Kısacası, burada bir çelişki ya da bir Reductio falan yok. Daha doğrusu, burada herhangi bir şeyi kanıtlayan bir uslamlama, bir argüman yok. Winch böyle bir şey yapar mı, diye merak eder de açıp onun uslamlamasına bakarsanız, onun başka şeyler söylediğini göreceksiniz. 108
Page 1:
panorama
Page 4 and 5:
FELSEFE TARTIŞMALARI 1. KİTAP PAN
Page 6 and 7:
-, "Başlarken," Felsefe Tartışma
Page 8 and 9:
İÇİNDEKİLER Bir Deneycilik Dogm
Page 10 and 11:
içerilenin dışında bir şey yü
Page 12 and 13:
uygulamasıdır. Çözümselliğin
Page 14 and 15:
lendirmesini yapmak üzere, biraz k
Page 16 and 17:
dendi. Gerçekten, tersine çevirip
Page 18 and 19:
Önce bildirsel eşanlamlılığı
Page 20 and 21:
topluluğunun, betimlenmemiş olan
Page 22 and 23:
sonra hemen, kimi bildirimlerde olg
Page 24 and 25:
loji kavramıdır. Sanırım Kant
Page 26 and 27:
ir tek biçimsel dizge bütün mate
Page 28 and 29:
ir zorunlu doğrudur. Bunun gibi, b
Page 30 and 31:
değilmiş gibi görünüyor. Bir o
Page 32 and 33:
unu nasıl bildiğimiz apayrı bir
Page 34 and 35:
e önemli ayrım gösterir. Birinci
Page 36 and 37:
a posteriori olarak bildiğini kabu
Page 38 and 39:
Altuğ, Taylan. "Kant'ta Aklın Do
Page 40 and 41:
tarlar. Bu yargılarda şeylerin bi
Page 42 and 43:
empirik hiç bir şey bulunmayan, s
Page 44 and 45:
duğu gibi) ve ne de görüye uygul
Page 46 and 47:
Şimdi, bu nasıl mümkün olmaktad
Page 48 and 49:
terilmiş olsun? Kant’a göre, b
Page 50 and 51:
Gündelik yaşamda ve bilimlerde bu
Page 52 and 53:
suz kabul etmesi, sentetiktir ve se
Page 54 and 55:
çerçevesinde irdelememiz gerekir.
Page 56 and 57:
yönünde değil, fakat yalnızca b
Page 58 and 59: Yararlanılan Kaynaklar: Broad, CD.
Page 60 and 61: doruğuna Atina’da, Platon’un N
Page 62 and 63: sal Gerçekçilik’in götürdüğ
Page 64 and 65: şılayabileceğimizi, doğada neyi
Page 66 and 67: Pragmacılık Pragmacılık’ın k
Page 68 and 69: Doğrunun bulunması ve doğrunun n
Page 70 and 71: savunduğu yerlerde, uyum kavramı
Page 72 and 73: içimde sürdürmek amacıyla sın
Page 74 and 75: mayan duyumlara düzenlerini verip
Page 76 and 77: türlü algı için zorunlu oluşla
Page 78 and 79: duğumuz tikel nesnelere hiç de be
Page 80 and 81: layacaksınız (Henüz ‘adam’ k
Page 82 and 83: liriz. Doğal olarak, burada kısac
Page 84 and 85: sanlardır. Yakınında insan araya
Page 86 and 87: arasından bir tek biçimi doğruda
Page 88 and 89: Yıldırım, Cemal. "Felsefe Açıs
Page 90 and 91: olumlu rolü görmezlikten gelmemel
Page 92 and 93: karşısında, “Tanrı evreni yar
Page 94 and 95: maya benzemiyor mu? Kaldı ki, onto
Page 96 and 97: Ona göre, olguların bireysel aç
Page 98 and 99: Rızatepe, Harun. "Tarihleri ile Ba
Page 100 and 101: lar o zamana kadar üretilmiş olan
Page 102 and 103: çerçeveleri ile bağıntısı şu
Page 104 and 105: leridir. Bir devrin bilimsel çalı
Page 106 and 107: ir çağda yanlış sayılması yü
Page 110 and 111: Şöyle: 325. sayfada Winch Gerçek
Page 112: W.V. QUİNE Bir Deneycilik Doğmas
show all

Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?