You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
üyoruz. Artık tanım kavramının eşanlamlılık ve çözümselliğin açarını<br />
sağlamadığını saptadığımıza göre, şimdi de tanım üzerine başka<br />
bir şey söylemeden eşanlamlılığa daha yakından bakalım.<br />
3. Birbirinin Yerini Tutabilirlik<br />
Daha yakından incelenmeye değer bir doğal öneri de, iki dilsel<br />
biçimin eşanlamlılığının, doğruca, bunların bütün bağlamlarda, doğruluk<br />
değeri değişmeden, birbirinin yerini tutabilmesi, Leibniz’in deyimiyle,<br />
salva veritate (doğruluğu saklı tutarak-ç.n.) birbirinin yerini<br />
tutması demek olduğudur. Bu yolda anlaşılan eşanlamlılığın, belirsizlikler<br />
birbiriyle uyuştukları sürece, belirsizlikten bağışık olmaları<br />
bile gerekmez. Fakat ‘bekâr’ ile ‘evlenmemiş kimse’nin her yerde<br />
salva veritate birbirinin yerini tutabilir oldukları da tümüyle doğru<br />
değildir. Bekâr (bachelor-ç.n.) yerine ‘evlenmemiş kimse’ konmasıyla<br />
yanlışa dönüşen doğruların kolay örnekleri ‘bachelor of arts’<br />
[edebiyat fakültesi mezunu] ve ‘bachelor’s button’ [peygamber çiçeği]<br />
terimlerinde bulunabilir: şu örnek için de böyledir:<br />
‘Bekâr’ın harflerinin sayısı ondan azdır.<br />
Bu türden ters örneklerden, belki de, ‘edebiyat fakültesi mezunu’<br />
ve ‘peygamber çiçeği’ cümlecikleriyle ‘bekâr’lı tümceden her birini<br />
birer tek ve bölünmez sözcük diye kabul ederek, ve eşanlamlılığın<br />
mihenk taşı olan salva veritate birbirinin yerini tutabilirliğin bir sözcüğün<br />
içindeki bölümsel ortaya çıkışlara uygulanmayacağı koşulu<br />
konularak kurtulunabilir. Eşanlamlılığın bu açıklamasının, onun<br />
başka yönlerden kabul edilebilir sayıldığı durumda da, gerçekte,<br />
“sözcük”ün önceki bir kavramına yönelten bir kusuru vardır ki, bunun<br />
da kendi yönünden yeni düzenleme güçlükleri doğuracağı düşünülebilir.<br />
Bununla birlikte, bir eşanlamlılık sorununu bir sözcük sorununa<br />
indirgeyerek bir ilerleme yapılabildiği savunulabilir. “Sözcük”ü<br />
verilmiş kabul ederek bu çizgiyi biraz daha izleyelim.<br />
Geriye kalan soru salva veritate birbirinin yerini tutmanın (sözcüğün<br />
içinde geçen olaylar dışında) eşanlamlılık için yeterince güçlü<br />
bir koşul olup olmadığı, ya da tersine, aynı anlamlı olmayan kimi anlatımların<br />
bu türden birbirinin yerini tutabilir olup olmadıkları sorusudur.<br />
Burada şunu belirtelim, biz ruhbilimsel çağrışımlardaki ya<br />
da şiirsel nitelikteki tam özdeşlik anlamındaki eşanlamlılıkla ilgili<br />
değiliz; gerçekte böyle bir anlamda eşanlamlı olan iki terim de yoktur.<br />
Biz- yalnızca neye bildirsel eşanlamlılık denebileceğiyle ilgiliyiz.<br />
Bunun ne olduğu bu irdelemeyi başarıyla bitirmeden söylenemez; fakat<br />
biz l. bölümdeki çözümsellikle bağlantılı olarak ortaya çıkan gereksinme<br />
yüzünden onun üzerine bir şeyler biliyoruz. Orada gerekli<br />
olan eşanlamlılık, yalnızca, her çözümsel bildirimin, eşanlamlıların<br />
birbiri yerine konmasıyla bir mantıksal doğruluğa dönüşebileceği tür-<br />
15
Change language