Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

terilmiş olsun? Kant’a göre, bütün duyulur görüler kategorilere bağlıdırlar,
çünkü kategoriler, görülerin çokçeşitliğinin bir bilinçte biraraya
getirilebilmelerinin koşullarıdır. Şöyle ki, verilen görülerin çokçeşitliliğinin
apperception’un birliği altına götürülmesi, yargıların
mantıksal işlevleri (fonksiyonları) olan kategorilerin uygulanmasıyla
olur. Her çokçeşitlilik, tek bir empirik görüde verilmekle, yargının
mantıksal işlevlerinden birisi (bir kategori) yönünde belirlenir ve tek
bir bilince götürülür. Demek ki verilmiş bir görünün çokçeşitliliği zorunlu
olarak kategorilere bağlıdır. Benim, diye adlandırdığım bir görüde
içerilen çokçeşitlilik, anlığın sentezi aracılığıyla, ben bilincinin
zorunlu birliğine ait olarak tasarımlanır ve bu da kategori tarafından
yerine getirilir. 28 Görüye verilen birlik, kategori sayesinde ve anlık
aracılığıyladır ve “empirik görünün birliği, kategorinin, verilmiş bir
görüdeki çokçeşitliliğe dikte ettiği birlikten başka bir şey değildir.” 29
Sonuçta, kategoriler, yalnızca, bütün gücü düşünme olan yani görüde
verilmiş çokçeşitliliğin sentezini apperception’un birliğine götürme
edimi olan bir anlık için kurallardır. Bir bütün olarak alındığında,
kategoriler, en genel a priori sentez kurallarıdır. Verilmiş tasarımların
çokçeşitliliğine sentetik birlik vermenin tek yolu, bu çokçeşitliliğin
bir sentez kuralına göre (kategori) hayalgücünde yeniden
üretilmesidir. Nitekim görüde verilen çokçeşitlilik (öznel deneyimler)
, tümel ve zorunlu yasaralara göre (kategorial ilkeler) bağlanıp
birleştirilmedikçe, bilginin nesnelerle olan bağlantısı da ortadan kalkardı.
Bu demektir ki, kategoriler olmaksızın deneyim ve bilgi olmaz:
keyfe bağlı ve kuralsız olan öznel’in tersine düzenli ve kurallı olan
nesnel deneyim ve özneler arası geçerliliğe sahip nesnel bilgi.
Transcendental deduksiyon’un içerdiği önemli bir sonuç, kategorilerin
yasal kullanımına ilişkindir. Kant’a göre, kategorilerin deneyim
nesnesi olabilen şeylere uygulanmalarından başka yasal uygulanmaları
yoktur. Kategorilerin yasal olmayan kullanımına —böyle bir
kullanım metafiziksel anlatımlara yolaçar— işaret etmek için Kant,
öncelikle, bir nesneyi düşünmekle, bir nesneyi bilmenin hiç de aynı
şeyler olmadığını belirtir. Bilgi iki etmen tarafından biçimlendirilir:
birincisi, nesnenin kendisi aracılığıyla düşünüldüğü kavram ve ikincisi,
nesnenin kendisi aracılığıyla verildiği görü. Bu durumda kavrama
karşı gelebilecek hiç bir görü verilemiyorsa, bu kavram, biçimi
(formu) bakımından yine de bir düşünce olabilmekte; fakat onun hiç
bir nesnesi olmadığından, böyle bir kavramla hiç bir şeyin bilgisi mümkün
olmamaktadır. Öte yandan bizim için olabilir her görü, duyusaldır.
Bu yüzden, anlığın salt bir kavramı aracılığıyla bir nesnenin düşüncesi,
ancak kavram duyu nesneleriyle bağıntılı ise bilgi haline gelebilir.
30 Sonuçta, nesnel bilgi elde etmede, kategorilerin mümkün deneyim
nesneleri olabilen şeylere uygulanmalarından başka hiç bir
uygulanmaları yoktur.
47