Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

değilmiş gibi görünüyor. Bir olabilir dünya, gidebileceğimiz ya da bir
ırakgörürle görebileceğimiz bir uzak ülke değildir. Genel deyimle,
başka bir olabilir dünya aşırı uzaktır. Işıktan hızlı gitsek bile ona
varamayız. Bir olabilir dünyayı, bizim onunla birlikte düşündüğümüz
betimsel koşullar verir. “Kimi başka olabilir dünyalarda bu konuşmayı
yapamayabilirdim” dediğimiz zaman ne demek istiyoruz? Bu
konuşmayı yapmaya karar vermediğim ya da başka gün yapmayı
kararlaştırmadığım bir durumu düşünmüş oluruz. Doğal olarak, doğru
ya da yanlış olan her şeyi değil, yalnızca bu konuşmayı yapmamla
ilgili olan şeyleri düşünürüz; fakat kural olarak, dünyanın tümden
bir belirlenmesini yapmak için her şeyin belirlenmesi gerekir. Gerçekte
bunu ancak bir bölüm olarak düşünebiliriz; işte o zaman bu bir
“olabilir dünya”dır. Bunun içinde Nixon’ın bulunması, ve bu dünyada
Nixon’ın seçimleri kazanmış olması, neden bir olabilir dünyanın
betimlemesinin bir bölümü olmasın? Doğal olarak böyle bir dünyanın
olanaklı olup olmadığı, bir soru olabilir. (Burada ilk bakışta
açıkça olabilir görünüyor). Fakat bir kez böyle bir durumun olabilir
olduğunu gördüğümüzde, o zaman bu dünyada seçimi yitirmiş olabilecek,
ya da yitirmiş olan, adamın Nixon olduğu da bize verilmiş
olur, çünkü bu, olabilir dünyanın betimlemesinin bölümüdür. ‘Olabilir
dünyalar’ koşul olarak konmuşlardır, güçlü ırakgörürlerle görülmemişlerdir.
Bir ters durumda Nixon’ın ne olacağı üzerinde konuşurken
bu koşulu koyamamak için bir neden yoktur, çünkü onun ne olacağ’ı
üzerinde konuşuyoruz.
Doğal olarak, birisi eğer her olabilir dünyanın arı nitel bir yoldan
betimlenmesini isterse, ona ‘Nixon’ın seçimi yitirdiğini varsayın’
diyemeyiz, bunun yerine “Checkers adında bir köpeği bulunan ve bir
David Frey kişiliğindeki bir kimsenin, belli bir olabilir dünyada bulunduğunu
ve seçimi yitirdiğini varsayın” diyebilirdik. Peki, bu adam
Nixon’la özdeşleştirilecek kadar Nixon’a benzer mi? Şeylere bu yoldan
bakmanın çok açık ve kaba bir örneği David Lewis’in karşılık
(counterpart) kuramıdır 3 , fakat nitelenmiş kipler üzerine bütün yazın
onunla doludur 4 . Bunu istememize ne gerek var? Genellikle bizim
olgu karşıtı durumlar üzerine düşünme yolumuz bu değildir. Biz yalnızca
‘bu adamın seçimi yitirdiğini varsayalım’ deriz. Olabilir dünyada
bu adamın bulunduğu ve onun yenik düştüğü verilmiştir. Burada
sezginin neyin olabilirliği üzerine olacağı gibi bir sorun çıkabilir.
Fakat, bunun (bu adamın seçimi yitirmesinin) olabilirliği üzerine
böyle bir sezgimiz varsa, o zaman o bunun olabilirliği üzerinedir. Bunun
şöyle şöyle görünen ya da şöyle şöyle siyasal görüşler taşıyan,
ya da başka yoldan nitel olarak betimlenmiş, yenilmiş bir adamın
olabilirliğiyle özdeşleştirilmesi gerekmez. Adamı gösterebiliriz ve
olaylar değişik olsaydı ona ne olmuş olabileceğini sorabiliriz.
Denebilir ki ‘Bunun doğru olduğunu kabul edelim. Aynı yola çı-
29