Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

Recommendations

Info

Rızatepe, Harun. "Tarihleri ile Bağıntıları Açısından Felsefe ile Bilimler Arasındaki Fark Üstüne," Felsefe Tartışmaları, 1987, 1(97-106). TARİHLERİ İLE BAĞINTILARI AÇISINDAN FELSEFE İLE BİLİMLER ARASINDAKİ FARK ÜSTÜNE HARUN RIZATEPE 1) Bilimsel çalışmada amaç ya i) mevcut, kabul edilmiş bir kuram bağlamında bir sorun yumağına bir çözüm önermek, ya da ii) belli bir sorun yumağını mevcut kuram bağlamında mümkün olduğundan daha doyurucu biçimde çözmeye yarayacak yeni bir kuram önermektir. i) Türü bilimsel uğraşlarda göz önüne alınması gereken ancak mevcut kuramdır, ii) Türü uğraşlarda ise mevcut kuram ile eleştirisel açıdan hesaplaşmak ve yeni bir kuram ortaya koymak amacı güdülür; bu bağlamda da ancak kabul edilmiş kuram ile yeni kuramın göz önüne alınması gerekir. Eğer ortada yarışan birkaç çağdaş kuram varsa yeni kuramın bunların hepsi ile hesaplaşması beklenir, ama her halde yeni kuram kendisinden ancak bir kuşak önce gelen kuramlarla hesaplaşmak zorundadır. Yani kuram bir önceki kuşak kuramlardan daha iyi, daha doyurucu sonuçlar vermelidir, çünkü bir önceki kuşak kuramların geniş ölçüde doğru oldukları, hiç olmazsa önemlice bir yumak sorunu çözdükleri baştan kabul edilmiştir. Amaç, ya mevcut kuramı uygulayarak, ya da daha güçlü yeni bir kuram geliştirerek, daha da geniş bir sorun yumağına çözüm getirmektir, ama yeni getirilen kuramın eski kuramın çözebildiği sorunların hepsini çözmesi beklenir; yâni yeni kuram bir kuşak önceki kuramların çözebildiği sorunların hepsini çözebilmeli, üstelik eski kuramların çözüm bulamadığı sorun yumaklarına da çözüm getirmelidir. Bilimlerin sürekliliği böylece sağlanır. Demek bilimlerin sürekliliği bilimsel uğraş sürdürenlerin en çok bir önceki kuşak bilim kuramları ile uğraşmalarını yeterli kılmaktadır. Göz önüne alınması gereken sorunların önemlice bir bölümü bir önceki kuşak kuramlarınca zaten çözülmüş sayılır, çözülememiş olanlara çözüm getirmek ise yeni kuramın işlevi olacaktır; bundan dolayı daha önceki kuşakların bilimsel kuramlarına yönelmek gerekmemektedir. Daha önceki kuşakların kuramlarının çözümleri zaten en son kuşak kuramların çözümlerinde saklıdır, onun için hesaplaşılması gereken sorun yumaklarının hepsi 97
de son kuşak kuramlarda bulunabilir, daha önceki kuşakların göz önüne alınmasının gerekmemesi bu yüzdendir. 2) Bilim kuramları hep belli bir usal doyuruculuk, rasyonalite, çerçevesi uyarınca değerlendirilirler, ve bu çerçevenin getirdiği ölçütlere en iyi uyan kuramlar bilim açısından doğru, kabul edilebilir, sayılırlar; en iyilerden daha az iyi olanlar ise, bilim bağlamında, gözden çıkarılırlar, ancak bilim tarihçilerinin ilgisini çeken kitaplık depolarına terk edilirler. Bilim kuramlarının karşılaştırılmalarını ve iyiliklerine, kabul edilebilirliklerine, göre sıralanmalarını mümkün kılan bir iyilik ölçütü hep vardır, çünkü böyle bir ölçüte başvurulabilmesini sağlayan bir rasyonalite çerçevesi olmadan bilimlerden söz edilemez; bilimler ancak epey belirgin değerlendirme, kabul edilebilirlik, ölçütleri söz konusu oldukça ortaya çıkabilen düşünce çerçeveleridir; bilimlerin nesnelliğinin önemli bir katmanı sonuçlarının değerlendirilmesinde peşinen kabul edilmiş, bütün katılanlara ortak, değerlendirme ve kabul edilebilirlik ölçütlerine başvurulabilmesi özelliğidir. Bu değerlendirme ölçütleri öne sürülen bilim kuramlarının kabul edilebilirlik açısından sıralanmalarını mümkün kılarlar. Söz konusu ölçütlerin bir sonucu oldukları rasyonalite çerçevesinin getirdiği bir başka değerlendirme ilkesi de anılan sıralamada maximal olmayan kuramların —veya çözüm önerilerinin— bilim önermeleri, kabul edilmiş bilim sonuçları, arasında sayılmamaları ilkesidir. Buna göre eğer bir konudaki A kuramı yerine bir B kuramı önerilir ve B kuramının ortak bilimsel değerlendirme ölçütlerine göre A kuramından daha iyi olduğu saptanırsa artık A kuramı da, B'nin yanında kabul edilmiş bir bilim kuramı, kabul edilmiş bilimi oluşturan kuramların bir öğesi, sayılamaz; B kabul edilince A kabul edilmiş bilimi oluşturan kuramların bir öğesi olmaktan çıkar, yerini B kuramına bırakarak kabul edilmiş bilim sonuçları arasından elenir. A kuramının en güvenli bilimsel yöntemlerle üretilmiş olması bu elenmeyi önlemez; bu özelliği yalnızca A kuramının, bilim tarihi açısından, bir bilimsel kuram sayılmasını sağlar, ama kabul edilmiş bilim bütününün bir öğesi sayılmasını sağlamaz. Bilim tarihinde hepsi de bilimsel yöntemin en saygın uygulamaları sonucu üretilmiş birçok kuramın, daha iyileri öne sürüldüğü için, kabul edilmiş bilim bütünü içindeki yerlerinden elenmiş oldukları görülür. Bilim kuramlarının çoğunun ömürlerinin bir yüzyıldan kısa olması bu yüzdendir. Kuramların bir bilim anlayışının çerçevesinde uygun ve saygın sayılmaları başka, aynı çerçeve içinde kabul edilebilir sayılmaları başkadır; bilimi oluşturan değer yargıları çerçevesine göre bilimsel ürünlerin ancak en iyileri bilimsel bilgi bütünün içinde yer almaya hak kazanırlar, ve oradaki yerlerini ancak kendilerine oranla daha iyi olanlar öne sürülene kadar korurlar. Buna göre her hangi bir devrin, diyelim belli bir on yılın, kabul edilmiş bilimsel bilgi bütününü oluşturan kuram- 98
Page 1:
panorama
Page 4 and 5:
FELSEFE TARTIŞMALARI 1. KİTAP PAN
Page 6 and 7:
-, "Başlarken," Felsefe Tartışma
Page 8 and 9:
İÇİNDEKİLER Bir Deneycilik Dogm
Page 10 and 11:
içerilenin dışında bir şey yü
Page 12 and 13:
uygulamasıdır. Çözümselliğin
Page 14 and 15:
lendirmesini yapmak üzere, biraz k
Page 16 and 17:
dendi. Gerçekten, tersine çevirip
Page 18 and 19:
Önce bildirsel eşanlamlılığı
Page 20 and 21:
topluluğunun, betimlenmemiş olan
Page 22 and 23:
sonra hemen, kimi bildirimlerde olg
Page 24 and 25:
loji kavramıdır. Sanırım Kant
Page 26 and 27:
ir tek biçimsel dizge bütün mate
Page 28 and 29:
ir zorunlu doğrudur. Bunun gibi, b
Page 30 and 31:
değilmiş gibi görünüyor. Bir o
Page 32 and 33:
unu nasıl bildiğimiz apayrı bir
Page 34 and 35:
e önemli ayrım gösterir. Birinci
Page 36 and 37:
a posteriori olarak bildiğini kabu
Page 38 and 39:
Altuğ, Taylan. "Kant'ta Aklın Do
Page 40 and 41:
tarlar. Bu yargılarda şeylerin bi
Page 42 and 43:
empirik hiç bir şey bulunmayan, s
Page 44 and 45:
duğu gibi) ve ne de görüye uygul
Page 46 and 47:
Şimdi, bu nasıl mümkün olmaktad
Page 48 and 49: terilmiş olsun? Kant’a göre, b
Page 50 and 51: Gündelik yaşamda ve bilimlerde bu
Page 52 and 53: suz kabul etmesi, sentetiktir ve se
Page 54 and 55: çerçevesinde irdelememiz gerekir.
Page 56 and 57: yönünde değil, fakat yalnızca b
Page 58 and 59: Yararlanılan Kaynaklar: Broad, CD.
Page 60 and 61: doruğuna Atina’da, Platon’un N
Page 62 and 63: sal Gerçekçilik’in götürdüğ
Page 64 and 65: şılayabileceğimizi, doğada neyi
Page 66 and 67: Pragmacılık Pragmacılık’ın k
Page 68 and 69: Doğrunun bulunması ve doğrunun n
Page 70 and 71: savunduğu yerlerde, uyum kavramı
Page 72 and 73: içimde sürdürmek amacıyla sın
Page 74 and 75: mayan duyumlara düzenlerini verip
Page 76 and 77: türlü algı için zorunlu oluşla
Page 78 and 79: duğumuz tikel nesnelere hiç de be
Page 80 and 81: layacaksınız (Henüz ‘adam’ k
Page 82 and 83: liriz. Doğal olarak, burada kısac
Page 84 and 85: sanlardır. Yakınında insan araya
Page 86 and 87: arasından bir tek biçimi doğruda
Page 88 and 89: Yıldırım, Cemal. "Felsefe Açıs
Page 90 and 91: olumlu rolü görmezlikten gelmemel
Page 92 and 93: karşısında, “Tanrı evreni yar
Page 94 and 95: maya benzemiyor mu? Kaldı ki, onto
Page 96 and 97: Ona göre, olguların bireysel aç
Page 100 and 101: lar o zamana kadar üretilmiş olan
Page 102 and 103: çerçeveleri ile bağıntısı şu
Page 104 and 105: leridir. Bir devrin bilimsel çalı
Page 106 and 107: ir çağda yanlış sayılması yü
Page 108 and 109: Eşel, Tunca. "Dil Gerçekliği Bet
Page 110 and 111: Şöyle: 325. sayfada Winch Gerçek
Page 112: W.V. QUİNE Bir Deneycilik Doğmas
show all

Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?