Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

masanın kitaplar altında bel verdiğini söyleyebilir ya da Öyle düşünebiliriz.
Oysa masanın bel vermesi ya da çökmesi kitap dediğimiz
tikel nesneler yüzünden değil ‘ağırlık’ dediğimiz soyut ve genel etki
yüzünden olmuştur. Nitekim kitap yerine demir, taş ya da altın koysaydık
da masanın gösterdiği tepkiler doğruca o nesnelerin ağırlıklarına
bağlı olacaktır.
Böylece, gerek canlılarda gerekse, cansız nesnelerde bütün etki,
tepki ve duyumlar tikel koşullar altında ortaya çıkmış olmakla birlikte
bunlar arasındaki bağıntıların bu tikel koşullardan bağımsız soyut
güçler arasında ortaya çıktığı sonucuna vermiş oluyoruz. Buna göre
birbiriyle soyut ve genel düzeyde bir etkileşim içine girmiş olan
nesneler, bağıntıya girdikleri nesneler üzerinde bir bilgi edinecek durumdaysalar,
bu bilgi, karşıdaki tikel ve somut nesnenin bilgisi değil,
o nesnedeki genel ve soyut güçlerin bilgisi olacak demektir. Çünkü
bilgi, etkileyen nesnenin, etkilediği nesneye hazır olarak sunduğu bir
şey değil, etkilenen nesnenin kendi tepkilerinin iç gözleminden çıkarılan
bir sonuçtur. Nitekim masada kendi üzerine yüklenen şeylerin
bilgisini edinme ,ve bunu başkalarına bildirme yetisi olsaydı, o bu
bilgiyi kendi liflerindeki gerilme ve kopma durumlarının özelliğine
bakarak çıkaracaktı. Bu bilginin içeriğini de, yalnızca, ağırlık denen
soyut bir gücün büyüklüğü oluşturacağından, masanın bu somut ve
tikel yüklenme olayı üzerine başkalarına bildirebileceği şey, somut
ve genel bir ağırlık kavramının yine soyut ve genel bir büyüklük derecesinden
başka bir şey olamazdı.
Masanın bu tepkiyi gösterebilmesi için, üzerine yüklenen değişik
nesneleri tikel niteliklerinden soyutlayarak hepsinde ortak olan ağırlık
kavramına ulaşmasına gerek bulunmadığı açıktır. Tersine, eğer
masada nesnelerin başka niteliklerini de algılama yetisi bulunsaydı,
üzerine yüklenen nesneleri bu soyut ve genel niteliklerden kurar,
daha uygun bir deyimle, o nesneleri birbirinden böyle niteliklere göre
ayırt ederdi. Bizim dış dünya üzerindeki bilgimiz de, bedenimizin
dış dünyanın etkilerine karşı bir tepkisinden başka bir şey olmadığına
göre bizim de karşımızda tikel ve somut nesneler kılığı altında
soyut ve genel güçler bulunduğunu kabul etmemiz gerekiyor. Yani,
diyelim insan kavramını edinebilmemiz için, gördüğümüz tek tek insanların
tikel idelerinden soyutlamalar yapmamıza gerek yoktur. Tikel
bir insanı algıladığımızı söylediğimiz zaman karşımızda bulunan
nesne, en azından bizim algımız yönünden bakıldığında, zihnimizdeki
soyut ve genel insan kavramının karşılığı olan bir güçtür.
Buna göre, bir yerde yalnız kaldığı için canı sıkılan ya da korkuya
kapılan bir insan, bulunduğu yere başka insanların da gelmesini istediği
zaman, bu gelmesini istediği kimseler, bu gereksinimi yönünden,
kısa ya da uzun, şişman ya da zayıf v.b. insanlar değil, doğruca
zihnindeki soyut ve genel insan kavramının karşılığı olan türden in-
82