Felsefe Tartışmaları 1. Kitap

savunduğu yerlerde, uyum kavramı üzerinden bir tür tutarlılık kuramına
yaslanıyor gibidir, James. Onun doğruluk anlayışının, bu
kavrama belirgin bir görecelik getirdiği açık olsa gerek. Bu, felsefe
tarihindeki tartışma ve karşıtlıklarda, Pragmacılık’ın çoğu kez her
iki tarafı da belirli bir ölçüde onaylayabilişinde de ortaya çıkıyor.
III
Görüldüğü gibi, bilimsel kuramlardaki görecelik, uzlaşımsallık,
bilimin ve dilin açıklayıp dilegetirdikleri olguları büyük ölçüde kendilerince
kurdukları, bundan dolayı da bağımsız bir dış nesnel gerçekliği
betimlemedikleri gibi, günümüzde kimi felsefe çevrelerinde
hâlâ revaçta olan temalar, Epistemizm’in dozunu fazla kaçırarak,
tek ve saltık doğru, kesinlik ve gerçeğin bilgisine ulaşma amaçlarına
anlam veren nesnel ve bağımsız dış gerçekliği yadsıyan, ya da
(daha sonra değineceğimiz gibi) “işsiz bırakan” felsefelerce getiriliyor.
Bunlar özdeksizci (immateryalist) oldukları halde idealist olmadıkları
savındaki tutumlar. Yansız Tekçilik fiziksel varlığı bütünüyle
ortadan kaldırıyor. Peki, bu İdealizm ya da bunun da ötesinde Tekbencilik
değil mi? Bu soruya karşılık olarak duyumların zihinsel ve
öznel olduklarını da yadsıdığını söyleyecektir bu tür Tekçilik. Oysa
bu görüş, ontolojiden kaçarken Epistemizm’in, kendi kendinin metafiziğini
kurmak durumunda kalmasından başka bir şey değil: Önce
dış gerçeklik duyumlarla özdeşleştiriliyor, sonra da, bu su katılmamış
Epistemizm’in getirdiği İdealist vargı, duyumların kendi başlarına,
ne zihinsel ne de fiziksel olan, bağımsız bir varlık ulamı oluşturdukları
iddiasıyla yeni bir varlık ulamı ortaya atıyor. Üstelik bu
“yansız” varlık türü, öznel ve anlıksal olarak doğrudan tanıdığımız
tasarımlardan da farklı. Öyle olmasaydı onlarla özdeş olur, Öznel İdealizm’e
indirgenmiş olurdu. Sonuç olarak, Idealizm’den bağımsız olduğu
ölçüde, Yansız Tekçilik’in yeni bir varlık türünün metafiziğini
kurduğu, kaçınılmaz bir sonuç oluyor. İlginç değil mi? Metafiziği ortadan
kaldırmak amacıyla yola çıkanlar, fiziksel gerçekliği yadsıyor,
sonra da onun yerine yerleştirdikleri bir duyumlar metafiziğine
saplanıp kalıyorlar.
Yansız Tekçilik çoğu kez, Epistemizm’in neredeyse resmi algı kuramı
haline getirilen Görüngücülük’ün dayandırıldığı ontoloji olmuştur.
Görüngücülük açısından fiziksel nesneler “kalıcı duyum olanaklılıkları”
ya da “duyu verilerinden kurulan mantıksal yapılar”
olarak açıklanır. Dolayısıyla duyumların ontik konumunun nasıl belirlendiğine
bağlı olarak Görüngücülük de pek çok durumda ya İdealizmi
ya da Yansız Tekçilik’i seçmek durumunda kalmaktadır.
Yansız Tekçilik, uslamlamalar üzerinden varılan bir sonuç, temelleri
argümanlara dayandırılan bir sav değildir. Dolayısıyla, hiç-
69