Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
KADINLARA YÖNELİK SALNAMELERDE<br />
EVİ OKUMAK<br />
Gürbey Hiz, Araştırma Görevlisi, Kadir Has Üniversitesi, Mimarlık Bölümü<br />
Modernlik deneyimlerinin kurulumu, onun anlatılar<br />
dünyası içerisinde teşhir edilmesiyle güçlenir.<br />
Birçok gazete, dergi ve almanak yoluyla yeni<br />
deneyimler gündelik hayatın içerisine sızdırılmaya<br />
çalışılır. Bu anlatı geleneği ne kadar Avrupa<br />
çıkışlı olsa da, Osmanlı’nın son yıllarında ve<br />
Cumhuriyet’in ilk dönemlerine denk gelen zaman<br />
diliminde bu coğrafyada da etkin olmuştur. Toplumsal<br />
mekânın kurulumu üzerine üretilen ideolojik<br />
anlatılar da modernlik deneyimleri olarak<br />
oldukça baskın bir şekilde bu medyalar içerisinde<br />
kendilerine yer bulabilmişlerdir.<br />
Bu yazı, Osmanlı’nın son yıllarında sayıları gitgide<br />
artan salnameler 1 üzerinden, evin ve yeni yeni<br />
yerleşmekte olan domestisite kültürünün kurulumunun<br />
izlerini sürmeye çalışmaktadır. Salnameler,<br />
özellikle gündelik olaylar yerine senelik<br />
pratik yazılar içermelerinden ötürü verimli birer<br />
inceleme kaynağı olarak gözükmektedirler. Hitap<br />
ettikleri kesime göre, birbirlerinden çok farklı<br />
yazılar ve görseller barındırırlar. Osmanlı’da<br />
salnameler,başlangıçta devletin ilgili birimlerince<br />
basılmış olup resmî konuları içermiştir. Zamanla<br />
özel matbaalarca basılan ve kişisel bakımdan mizaha<br />
kadar farklı konulara değinen,görsel malzemesi<br />
zengin salnameler ortaya çıkmıştır. Bu salnameler,<br />
görsel kültür yoluyla okunabilecek, oldukça<br />
güçlü sosyal yaşantı anlatılarını barındırırlar.<br />
Ev, evrensel olarak doğrudan kadınla ilişkilendirilen<br />
bir mekân olduğundan, yazıda kadın anlatılarına<br />
yönelik salnamelere odaklanılmakta ve bunlarda<br />
sunulan görseller ışığında dönemin kadına<br />
bakış açısı ve evle doğrudan ilişkili olan toplumsal<br />
cinsiyet normları da açığa çıkarılmaktadır. Kadınlar<br />
için üretilmiş yazın dünyası içerisinde modern<br />
mekâna ve modern kadına dair söylemler içiçe<br />
geçtiğinden, evin izini sürmek,‘yeni’ kadının inşasına<br />
dair söylemlerin sökülmesini de beraberinde<br />
getirmektedir. Bu çerçeveden hareketle, yazıda bir<br />
nevi ‘nasihat ansiklopedileri’ olarak da düşünülebileceksalnamelerdekianlatılarla<br />
kurulan üç farklı<br />
‘yeni’ kadın figürü ve bu eksende tahayyül edilen<br />
üç farklı ev kurgusu tartışılmaktadır.<br />
Kadınlara mahsus yayın dünyası<br />
Kadınlara yönelik hazırlanan salnamelerden önce,<br />
Osmanlı’da kök salmaya başlayan kadın hareketinden<br />
bahsetmek gerekir. 19. yüzyılda Batı’ya<br />
paralel olarak Osmanlı Devleti’nde de yaşanan ve<br />
toplumsal alanın tamamını etkisi altına alan yapısal<br />
dönüşüm,hiç kuşkusuz kadınları da etkilemiş,<br />
Osmanlı kadınları toplumsal yaşamda farklı bir<br />
statü kazanmak amacıyla taleplerde bulunmaya<br />
başlamışlardır. Bu anlamda en etkin söylem üretme<br />
mecrası ise basın olmuştur. 2<br />
ev<br />
43
Change language