dosya 41

oynayan çatışma ve uzlaşmaların anlaşılabilmesi için şart. 26 Bu ilişkilerin, çatışmaların, uzlaşmaların ve tüm
bunların kimliklerin kurulma ve müzakeresinde oynadıkları rolün, istatistiksel ölçümlerle, anketlerle, ya
da araştırmacının evin ve bireylerin mahremiyetlerinin eşiğini aşmasını gerektirmeyen başka yöntemlerle
kavranabilmesi çok zor. Bu yüzden, Tim Putnam’ın bir gündelik yaşam mekânı olarak evi anlamaya odaklanan
tüm araştırmaların yöntemlerini etnografik bir eksende tanımlamaları gerektiği yönündeki iddiasının
pek de abartılı olmadığını söyleyebilirim. 27
Kültürel coğrafyacı Mona Domosh, 1998 tarihli yazısında, evin coğrafyacılar için ne kadar önemli olduğunu
“ev mekânsal ve toplumsal olanı anlamak için çok zengin bir alan. Fakat kapısını ancak, daha yeni yeni açıp
içeri bakmaya başladık» 28 diyerek anlatıyor, coğrafya için yeni bir araştırma alanının kapılarını açıyordu.
Maddi kültür çalışmalarını antropolojinin merkezine yerleştiren isimlerden Daniel Miller da, 2001’de
derlediği Home Possessions’da 29 , evin güncel toplumsal olguları anlamaya çalışan antropoloji disiplini için
temel sorgulama alanlarından biri olduğunu ifade ediyor ve özel/mahrem alanın kapıları arkasında ne olup
bittiğiyle ilgilenmeyen bir antropolojinin geleceğinin de olamayacağını söylüyordu. Girişte de belirttiğim
gibi, bu tarihlerden bu yana, sosyal ve beşerî bilimlerde daha önceki dönemlerde çoğunlukla göz ardı
edilmiş olan evin toplumsal ve mekânsal olguları anlamak için en zengin alanlardan biri olduğunu ortaya
koyan birçok çalışma yapıldı.
Bu sayı da, Türkiye’de daha yakın dönemde başlayan bu ilginin örneklerinden biri olarak eve tek bir sorunun
merkezinden değil, birçok farklı alandan ve açıdan yaklaşıyor. İlk yazıda, mimarlık tarihçisi Sibel
Bozdoğan, modern mimarlığın “arzu nesnesi” olan ‘cam ev’in, hem bir ev hem de bir evsizlik hali öneren
ikili yüzünü modernitenin temel çelişkileri açısından yorumluyor. İkinci yazıda, çocukluğunda yaptığı bir
‘ev’ karalamasıyla sayının kapak tasarımına da katkı veren Saitali Köknar, İspanyol mimar Enric Miralles’in
iş ve ev yaşamını birleştirdiği mekânlara dair benzersiz çizimlerine referansla, zihinsel örgütlenme ile
mekân organizasyonu arasındaki karşılıklı kurucu ilişkiyi çözümlemeye çalışıyor, ve eve mimari temsil ve
maddi kültür kesitinden bakan ilginç bir okuma ortaya koyuyor. Türkiye’de 80’li yılların kültürel ortamına
özgü ev yaşamına dair mimari ve mekânsal terimler üzerine ileride zenginleştirilerek popüler kültür literatürüne
önemli bir katkı yapabilecek bir sözlük çalışmasının ilk adımını atan Burkay Pasin’in yazısını,
İsmail Eğler’in, kurucularından biri olduğu Yoğunluk Sanat Kolektifi’nin 15. İstanbul Bienali çerçevesinde
çok ilgi gören ‘The House’ isimli işi üzerine kaleme aldığı kısa denemesi takip ediyor. Sayının kadın ve ev
ilişkisi üzerine odaklanan sonraki üç yazısından ilkinde, sosyolog Selda Tuncer, Türkiye’de son yıllarda
kamusal alanın kadınlar için gitgide daralmasının etkilerine özel alanın içinden bakıp, ‘ev’in, yirminci
yüzyılın ikinci yarısına damga vuran feminist söylemlerin önerdiğinin tam aksine, ‘kaçılacak’ değil de
‘kaçacak’ bir yer haline gelip gelmediğini sorguluyor. Gürbey Hiz’in geç dönem Osmanlı salnamelerinde
modern ev ve ev kadınına dair imgelemlerin izlerini sürdüğü yazısını ise, Berrak Karaca Şalgamcıoğlu ve
Özlem Er’in, Şalgamcıoğlu’nun doktora tez çalışmasına dayanan, yaşlı kadınların yıkanma deneyimlerine
dair etnografik çalışmasını şiir ve fotoğraflarla sundukları çok etkileyici çalışmaları izliyor. Ezgi Tuncer,
eve ait olan, ama anlamını dışarıya taşıdıklarıyla bulan bir nesnenin, sefertasının peşine takılıyor ve Ritesh
Batra’nın yönettiği aynı adlı filmden parçalarla bu nesnenin nasıl da sadece yemeğin ve getirdiği hazların
değil, aşkın da simgesi haline gelebildiğini ve mobil bir ev deneyimi sunduğunu anlatırken, Evren Aysev
Deneç, evin toplumsal ve bireysel, ya da kendi deyimiyle ‘içsel’ iki boyutunu birbirinden ayırarak kendi
‘iki’ ev deneyimine odaklanıyor. Sayının son iki yazısında, psikiyatr Nesli Keskinöz Bilen, ‘ilk ev’i insanın
evren ve doğayla kurduğu ilişkiler üzerinden yorumlarken, Zuhal Ulusoy, ev üzerine yapılan çalışmalarda
çok az yer bulmuş ‘hane’ kavramına odaklanıp kendini içinde bulduğu ‘tesadüfî’ hanelerin bireysel ve
paylaşılan farklı ev deneyimlerinin kurulmasına katkıları üzerine biyografik bir okuma sunuyor.
Sonuç adına - modernizmin ‘cam ev’inden, Miralles’in Ines masasına, sefertasından banyo kovalarına, balkonlara,
vitrinlere ve birçok evi ‘ev’ yapan kedilere kadar evin farklı yönleri üzerine çok şey bulacağınız
bir sayı bu. Keyifle hazırladım; en az bir o kadar keyifle okunmasını ve içinde yaşadığımız toplumu ve
zamanı anlamamıza yardımcı olacak yeni çalışmalar için yeni evlerin kapılarını aralamasını diliyorum.
Tüm süreçte benimle uyum içerisinde çalışan yazar dostlara, sayının koordinatörlüğünü yapan Gül Köksal
ve Emel Akın’a, grafik tasarımını üstlenen Saadet Sönmez ’e çok değerli emekleri, ve Mimarlar Odası Ankara
Şubesi’ne Dosya’nın bir sayısını daha derleme ayrıcalığını bana tanıdıkları için sonsuz teşekkürlerimle.
ev
5