Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
19. yüzyılın ikinci yarısında, sadece kadınlara yönelik<br />
olarak hazırlanmış ve sayıları hızla artanbirçok<br />
gazete ve dergi basılmıştır. Bu yayınların ortak<br />
amaçları, giderek farklılaşan toplum içindeki<br />
kadınların rol ve sorumluluklarını gündeme taşımaktır.<br />
Fakat kadınların basın dünyasındaki katılımlarının<br />
kısıtlı olduğu ilk dönemde yayımlanan<br />
dergi ve gazetelerin yazarları, toplumsal düzendeki<br />
cinsiyete dayalı ayrımdan dolayı yaşam kalitelerinin<br />
azaldığını düşünen dönemin aydın erkekleridir.<br />
3 1897’de kadınlara yönelik ilk salname<br />
olan Nevsal-i Nisvan’ı 4 hayata geçiren Avanzade<br />
Mehmed Süleyman, erkekler ve çocuklar için ayrı<br />
salnameler bulunduğu halde “hanımefendilere<br />
mahsus” bir salname bulunmadığını ve bu yüzden<br />
böyle bir işe teşebbüs ettiğini giriş yazısında şu şekilde<br />
açıklamaktadır:<br />
“Avrupa alimlerinden biri, erkek ile<br />
kadın arasında bir fark varsa, o da<br />
sonrakinin kadın olmasından ibarettir<br />
demiş ve bu söz ile erkek ile kadın<br />
arasında her halde bir fark bulunduğunu<br />
göstermiştir. […] Bir erkeğe mahsus<br />
eser ve eşyanın kadına ve kadına<br />
ilişkin eşyanın da bir erkeğe kat’i layık<br />
olamayacağını tezahür eyler. […] Kadınlara<br />
mahsus gazete ve kitaplar kat’i<br />
başka olmalıdır. Bu düşündüren bir<br />
mesele daha doğrusu bir hakikattır.<br />
[…] Matbuatımızda erkeklere ve hatta<br />
çocuklara mahsus ayrıca gazete ve kitap<br />
basıldığı hatta çeşit çeşit takvimler<br />
tab’ ve temsil kılındığı halde bu beyanda<br />
sırf hanımefendilere mahsus bir<br />
takvimin henüz arz vücud etmemiş<br />
olması ile hemen eserin ilk forması<br />
destekle tab’ ve temsile verilmiştir.“ 5<br />
Kadınlara yönelik yazılan bu ilk salnamedepratik<br />
ve faydalı bilgiler sunulmakla birlikte,oldukça<br />
kapsamlı bir takvimin yanı sıra sağlık, bakım ve<br />
makyaj konularında çeşitli bilgiler deverilmektedir.<br />
Sayıları az da olsa kadın yazarların da katkı<br />
verdiği bu salnamede görsellik oldukça kısıtlıdır.<br />
Kadınlara yönelik hazırlanan bir diğer salname,<br />
1899 yılında Ebuziyya Tefvik’in yayımlamakta<br />
olduğu Takvim-i Ebuziyya’nınbir defaya mahsus<br />
olarak kadınlar için hazırlanmış olan 328 sayfalık<br />
Takvim-ün Nisa sayısıdır.Ebuziyya Tevfik de, neden<br />
kadınlar için bir salname hazırladığınışöyle<br />
açıklamaktadır:<br />
“İyi evlad yetiştirmek istiyor isek iyi<br />
valide yetiştirmeye gayret etmeliyiz.<br />
Zira iyi mahsul almak isteyen çiftçi<br />
toprağını iyi etmek için tarlanın evvelce<br />
büyümesini kuvvetlendirecek sebeplere<br />
olgunluk uğurunda nice emek<br />
ve gayret sarf eyler. [...] Her kavmin<br />
ahlak değerleri validelerin sayesinde<br />
mevcuttur. (Kadın!) Yalnız bu kelime<br />
ne kadar ağır vazifeler, ne kadar<br />
yüce değerler içermektedir. [...] Sizin<br />
için birçok zamandan beri faydalı bir<br />
takvim tertibini tasvir ederdim. Çünkü<br />
takvim denilen bu ufak eser bir sene<br />
elden düşmez bir kitapçıktır. Çünkü<br />
her kavim kendine mahsus devirleri,<br />
mevsimleri, mevsimlerin sayılı günlerini<br />
arayıp öğrenmek için takvime<br />
bakar. [...] Ben otuz senelik tecrübelerime<br />
istinaden, diyebilirim ki, takvimler<br />
kadar latif ve en iyileri seçilmiş<br />
ma’lumat verir eser gösterilemez. Biraz<br />
okumak bilen kadın, erkek, takvim<br />
sayesinde öğrendiğini kimseden öğrenemez.”<br />
6<br />
İçerisinde az da olsa görsel barındıran bu salname,<br />
annelik üzerine tavsiyelerin yanı sıra, saç bakımı,<br />
Paris tiyatrolarının meşhur aktrisleri, New York<br />
ve Avrupa’daki kadınların meslekleri gibi konularla<br />
da ilgilenmekte, daha da önemlisi, Nevsal-i<br />
Nisvan’a nazaran daha politik meselelere de yer<br />
vermektedir. İçerisinde Ebuziyya Tevfik’in kaleme<br />
aldığı ‘Feminizm’ başlıklı bir yazıyıbarındıran<br />
bu salnamede,Osmanlı kadınlarının, Avrupa ve<br />
A.B.D. gibi yerlerdeki kadın hareketlerine ihtiyaç<br />
duymadıkları, çünkü İslam’ın batılı kadınların kazanmaya<br />
çalıştığı bütün hakları onlara zaten bahşetmiş<br />
olduğu savunulmaktadır. Bu tutumun dönemin<br />
Osmanlı erkek aydınları için tipik bir tutum<br />
olduğunu belirtmek gerekir. 7<br />
Zamanla, Osmanlı’da salname yazımı tüm çeşitliliği<br />
ile hızla artmış, fakat kadınlara özel salnameler<br />
kısıtlı sayıda kalmıştır. 1. Dünya Savaşı ve takibinde<br />
Cumhuriyetin kuruluşu ile salname basımı sekteye<br />
uğrasa da, kadınlar için yazılan salnamelerin<br />
sayıları bu dönemde de artış göstermiştir. İlerideki<br />
satırlarda, görsel içeriğin eski örneklere nazaran<br />
daha fazla olduğu bu salnamelerdenüçü incelenecektir.<br />
Annelere ve çocuklara salname<br />
İlk incelenecek olan eser, Himaye-i Etfal<br />
Cemiyeti’nin 8 1927 yılında hazırladığı ‘Annelere<br />
ve Çocuklara Salnamesi’dir. Adından da anlaşıla-<br />
44<br />
ev
Change language