Raddþjálfun einstaklinga með parkinsonsveiki: Mat á ... - Skemman

dæmi um þessa sjúkdóma má nefna Multiple Systems Atrophy (MSA) og Progressive Supranuclear
Palsy (PSP) (Litvan o.fl., 2003).
Árið 1967 birtu Hoehn og Yahr (1967/2001) grein um upphaf, framvindu og dánartíðni hjá
einstaklingum með parkinsonseinkenni. Þau skoðuðu sjúkrasögu 802 einstaklinga og á grundvelli
þeirra bjuggu þau til flokkun sem byggist að mestu leyti á hreyfieinkennum. Þessi flokkun kallast
Hoehn og Yahr stig (HY) og er mikið notuð í klínísku starfi. Á stigi 1 eru hreyfieinkenni ekki mikil og
aðeins frá annarri hlið líkamans, á stigi 2 eru hreyfieinkenni orðin smávægileg og eru frá báðum
hliðum, á stigi 3 er jafnvægi orðið skert og nokkur líkamleg vanhæfni, á stigi 4 eru einkenni orðin
alvarleg, göngugeta verulega skert og einstaklingurinn getur ekki lengur búið einn og á stigi 5 er
fötlunin orðin algjör, einstaklingurinn getur hvorki staðið né gengið.
Þar sem sjúkdómurinn er í raun fjölkerfasjúkdómur fylgja honum önnur klínísk einkenni en
hreyfieinkenni. Þau einkenni eru meðal annars skert eða tapað lyktarskyn, hægðatregða, kvíði,
þunglyndi, skert athygli og svefntruflanir (Lyons og Pahwa, 2011). Þessi einkenni koma oft fram löngu
áður en fyrstu hreyfieinkenni koma fram (Langston, 2006). Talið er að hrörnunin hafi átt sér stað í
mörg ár áður en fyrstu hreyfieinkenni koma fram og þegar sjúkdómurinn greinist sé þegar orðinn um
50-70% skortur á dópamíni í kjörnum substantia nigra (Hawkes o.fl., 2010; Lang, 2007). Á mynd 2 má
sjá hvernig talið er að fækkun á taugafrumum sem framleiða dópamín sé hjá einstaklingum með og án
parkinsonsveiki. Mjóa svarta línan sýnir fækkun dópamínmyndandi taugafruma sem fylgir eðlilegri
öldrun en breiða svarta línan sýnir fækkun dópamínmyndandi taugafruma sem fylgir parkinsonsveiki.
Lárétta punktalínan sýnir hvenær einkenni í kjölfar skorts á dópamíni koma í ljós.
Mynd 2. Tilgáta um fækkun taugafruma sem framleiða dópamín í parkinsonsveiki
Mjóa svarta línan sýnir hvernig talið er að fækkun dópamínmyndandi taugafruma sem fylgir eðlilegri
öldrun verði en breiða svarta línan sýnir fækkun dópamínmyndandi taugafruma sem fylgir
parkinsonsveiki. Lárétta punktalínan sýnir hvenær einkenni í kjölfar skorts á dópamíni koma í ljós.
Myndin er aðlöguð frá Lang (2007).
15