Raddþjálfun einstaklinga með parkinsonsveiki: Mat á ... - Skemman

annsókn Rusz, Cmejla, Ruzickova og Ruzicka (2011) var meðaltími frá greiningu 30 mánuðir en
enginn þátttakenda tók parkinsonslyf. Í þessari rannsókn sýndu 78% þátttakenda einhver merki um
raddvanda en mjög einstaklingsbundið var hvaða einkenni komu fram. Rannsókn þar sem upptökur af
tali eins einstaklings voru greindar ítarlega benti til þess að breytingar hæfust enn fyrr. Upptökurnar
náðu yfir 11 ára skeið og hófust sjö árum áður en einstaklingurinn var greindur. Niðurstöður bentu til
þess að breytingar í grunntíðni raddar hafi verið byrjaðar fimm árum fyrir greiningu (Harel, Cannizzaro
og Snyder, 2004). Mikill munur er á aðferðafræði þessara rannsókna, misjafnt er hvernig taltruflun er
skilgreind og hvaða aðferðir eru notaðar til að meta hana og það getur skýrt mun á niðurstöðum.
Miller, Noble, Jones og Burn (2006) könnuðu viðhorf einstaklinga með parkinsonsveiki til raddar,
tals og samskipta. Algengast var að fyrstu einkennin væru að röddin yrði rám, dýpri og lægri að styrk
og að stöðug ræskingaþörf kæmi fram. Þátttakendum fannst skýrleiki tals skertur, þeim fannst þeir
muldra meira, tala hægar og þurfa að hafa meira fyrir því að halda tali skýru. Þeir höfðu áhyggjur af
áhrifum þessara breytinga á samskiptagetu sína og algeng afleiðing var að þeir drægju sig í hlé.
Breytingarnar virtust þannig hafa neikvæð áhrif á dagleg samskipti þessara einstaklinga. Þeir tóku
síður þátt í samræðum og höfðu minni tiltrú á rödd sinni.
1.3 Meðferð við parkinsonsveiki
Í dag er ekki til nein lækning við parkinsonsveiki. Meðferð við parkinsonsveiki felst í að draga úr
einkennum sjúkdómsins með lyfjameðferð, skurðaðgerðum og þjálfun. Hér verður fjallað um meðferðir
við parkinsonsveiki og áhrif þeirra á taltruflanir.
1.3.1 Lyf og skurðaðgerðir
Lyf sem notuð eru til að meðhöndla hreyfieinkenni parkinsonsveiki byggjast öll á því að auka
dópamínmagn í heila og talið er að levódópa hafi mesta virkni (Lang og Lozano, 1998). Levódópa
lyfjameðferð er sérstaklega árangursrík í meðhöndlun hægra hreyfinga og stífleika en hefur ekki eins
góð áhrif á skjálfta. Levódópa breytist í dópamín í heilanum og bætir þannig upp skort á dópamíni.
Fleiri tegundir lyfja hafa verið notuð í meðhöndlun á parkinsonsveiki, meðal annars dópamínörvar sem
örva dópamínviðtaka í heilanum beint og MAO-B hemlar og COMT hemlar sem draga úr niðurbroti
dópamíns í heilanum (Deleu, Northway og Hanssens, 2002; Kalinderi, Fidani, Katsarou og
Bostantjopoulou, 2011).
Rannsóknir benda til þess að þó lyfjameðferð með levódópa sé árangursrík í meðferð
hreyfieinkenna sé hún ekki eins árangursrík í meðferð taltruflana. Rannsóknir á þessu sviði hafa þó
sýnt breytilegar niðurstöður og ekki er ljóst hvort lyfjameðferð hafi jákvæð, neikvæð eða engin áhrif á
rödd og tal. Niðurstöður benda þó frekar til þess að áhrifin séu jákvæð en neikvæð (sjá Goberman og
Coelho, 2002a; Ho, Bradshaw og Iansek, 2008; Pinto, Ozsancak, o.fl., 2004; Schulz og Grant, 2000;
Skodda, Visser og Schlegel, 2010). Áhrif dópamínörva og COMT hemla á tal hafa lítið verið rannsökuð
en rannsóknir á MAO-B hemlum benda til jákvæðra áhrifa á tal ef þau eru tekin samhliða levódópa
lyfjum en engin áhrif ef þau eru tekin ein og sér (sjá Schulz, 2002). Þar sem niðurstöður rannsókna á
áhrifum lyfja á taltruflanir hafa verið breytilegar er talið mikilvægt að stjórna áhrifum lyfja í rannsóknum
21