Raddþjálfun einstaklinga með parkinsonsveiki: Mat á ... - Skemman

tengingum í heilaberki, 2) djúphnoðum (e. basal ganglia), 3) litla heila (e. cerebellum), 4) að- og
fráfærandi taugabrautum í miðtaugakerfinu, meðal annars frá fyrrnefndnum stöðum og 5) rákóttum
vöðvum. Hreyfikerfið er mikilvægt fyrir eðlileg ósjálfráð viðbrögð, viðhald á eðlilegri vöðvaspennu og til
að skipuleggja, hefja og stjórna sjálfvirkum hreyfingum, þar á meðal tali.
Úttaugakerfið er byggt upp af taugum og eru kjarnar þeirra í mænu eða heilastofni. Þessar taugar
kallast mænu- og heilataugar og þær enda í rákóttum vöðvum. Heilataugarnar eru tólf talsins og sex
þeirra koma við sögu í tali. Þessar heilataugar tengjast vöðvum sem taka þátt í röddun, hljómun,
framburði og ítónun. Mænutaugar sem tengjast öndunarhreyfingum eru einnig mikilvægar fyrir tal.
Miðtaugakerfið samanstendur af mænunni og heilanum. Hreyfiboð berast frá heilaberki um barkar-
og heilastofnsbrautir (e. corticobulbar tracts) sem tengjast heilataugum og barkar- og mænubrautir (e.
corticospinal tracts) sem tengjast mænutaugum. Meirihluti boða sem berast frá heilaberki með barkar-
og mænubrautum krossa í mænukylfu og berast til gagnstæðs helmings líkamans. Einnig eru aðrar
brautir sem senda hreyfiboð, til dæmis reticulospinal og vestibulospinal sem bera boð frá heilastofni en
tengsl þeirra við tal eru lítið þekkt.
Í heilanum eru nokkrar hringrásir (e. control circuits) sem eru mikilvægar hreyfikerfinu. Þær
samhæfa og hjálpa til við að stjórna ýmsum hreyfingum. Helstu hringrásirnar eru basal ganglia
hringrásin og litla heila hringrásin. Litla heila hringrásin hefur tengingu við heilastofn, aðallega reticular
og vestibular kjarna og við heilastúku (e. thalamus). Hlutverk hennar er að samhæfa hreyfingar. Hér
verður ekki fjallað nánar um litla heila hringrásina þar sem tengsl hennar við parkinsonsveiki eru lítið
þekkt. Tengsl basal ganglia hringrásarinnar við parkinsonsveiki eru hins vegar betur þekkt og því
verður fjallað nánar um hana.
Djúphnoð (e. basal ganglia) eru kjarnar djúpt í heilanum, fyrir neðan heilahvelin. Á mynd 4 má sjá
staðsetningu þeirra í heilanum í coronal plani. Líta má á djúphnoð sem starfseiningu og mikil tengsl
eru á milli kjarnanna. Fjórir aðalkjarnarnir, sem sumir skiptast í undirkjarna, eru striatum (caudate
nucleus, putamen og nucleus accumbens), pallidum (pars externa og interna og ventral pallidum),
subthalamic kjarni og substantia nigra (pars reticulata og pars compacta).
17