Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski

Areał lęgowy
Paszkot występuje w lasach Palearktyki. Sięga do wschodniej Syberii i południowo-zachodniej
Azji aż do podnóży Himalajów. Gnieździ się w Afryce Północnej.
W Europie rozmieszczony dość równomiernie, z wyjątkiem kilku bezleśnych
obszarów w Skandynawii, na Półwyspie Iberyjskim oraz na stepach Węgier, Rumunii,
Ukrainy i południowej Rosji.
Rozmieszczenie w Polsce
Średnio liczny gatunek borów. Najliczniej występuje w Beskidach i Sudetach.
Mniej liczny na niżu w regionach porośniętych lasami iglastymi: w Borach
Dolno śląskich, Puszczy Rzepińskiej, Noteckiej i Drawskiej, Borach Tucholskich,
Puszczy Piskiej i Augustowskiej. Nieliczny w regionach bezleśnych i rolniczych.
Wymagania środowiskowe
Wybiórczość środowiskowa paszkota jest nieco odmienna w górach i na nizinach,
co zapewne wynika z różnej dostępności siedlisk. Przede wszystkim jest
to gatunek lasów iglastych. Najwyższe zagęszczenia osiąga w lasach górskich
(600–800 m n.p.m.), gdzie wydaje się dość równomiernie rozmieszczony i obecny
w kompleksach leśnych o różnej wielkości i konfiguracji przestrzennej. W górach
toleruje domieszkę drzew liściastych, zdecydowanie unika natomiast pól
uprawnych. Z kolei na niżu paszkot jest gatunkiem preferującym duże kompleksy
suchych borów sosnowych. Jest w nich również dość równomiernie rozmieszczony,
choć w porównaniu z lasami górskimi zagęszczenia są niższe. W borach
sosnowych paszkot preferuje rozmaite luki w drzewostanie (zręby, duże polany)
oraz skraje lasów graniczące z polami i pastwiskami. Unika miejsc o wysokiej
roślinności zielnej i krzewiastej. Paszkot najliczniej występuje w warunkach wysokich
opadów atmosferycznych (> 800 mm opadu rocznego) i czynnik ten ma
duże znaczenie w kształtowaniu jego zasięgu na terenie kraju. Wysokie opady są
jednak silnie skorelowane z terenami górskimi i trudno jest oddzielić znaczenie
obu tych zmiennych dla występowania paszkota. Dane z całego zasięgu europejskiego
sugerują, że wysoki poziom opadów jest ważniejszy dla występowania
paszkota niż położenie terenu w górach (Huntley et al. 2007).
Rozpowszechnienie,
wielkość krajowej populacji i trendy
Paszkot jest średnio liczny, lokalnie w borach liczny. Średnie zagęszczenie
w przeliczeniu na obszar całego kraju wynosi 0,25 pary/km 2 (0,21–0,30). Liczebność
krajowej populacji w roku 2000 została oszacowana na 47 000, a obecnie
przekracza już 100 000 par lęgowych. Paszkot pierwotnie był gatunkiem
lasów górskich i dopiero w XIX w. zaczął kolonizować rejony niżej położone
(Hagemeijer i Blair 1997). W Europie od lat 80. XX w. trwa spadek liczebności
populacji paszkota, aczkolwiek w ostatnich latach mniej wyraźny i aktualnie
populacja wydaje się stabilna. Natomiast w Polsce stwierdzono silny wzrost
liczebności i umiarkowany wzrost rozpowszechnienia, przy czym oba trendy
zaznaczyły się głównie w drugiej połowie ostatniej dekady.
Wnioski dla ochrony
Powody silnego wzrostu liczebności i rozpowszechnienia paszkota są niejasne.
Możliwą przyczyną jest sukcesywne zwiększanie się powierzchni borów sosnowych
w odpowiednich do gniazdowania gatunku klasach wieku. Obserwowane
równolegle wzrosty liczebności innych gatunków ptaków związanych z tym
typem siedliska – np. lerki, czubatki, pleszki – wspierają tę tezę. Samo zwiększenie
powierzchni dogodnych siedlisk nie jest jednak w stanie wyjaśnić tak
szybkiego tempa wzrostu wskaźnika liczebności i rozpowszechnienia obserwowanego
w ostatniej dekadzie. Być może znaczenie miał tu również ciągły wzrost
poziomu opadów rocznych odnotowany w Polsce w latach 2004–2010. W tym
okresie zauważalna była wysoka korelacja pomiędzy wskaźnikiem liczebności
paszkota a opadem rocznym (r=0,83, n=7, P