Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski

Areał lęgowy
Grubodziób występuje w strefie lasów liściastych Palearktyki. Na wschodzie
jego areał sięga do brzegów Oceanu Spokojnego; stwierdzony też na Kamczatce
i na Sachalinie. W Europie generalnie nie gnieździ się w strefie lasów borealnych
(w przybliżeniu na północ od 60°N). Jest zdecydowanie mniej rozpowszechniony
na obszarze śródziemnomorskim.
Rozmieszczenie w Polsce
W południowej i zachodniej części kraju liczny, na pozostałym obszarze średnio
liczny gatunek lęgowy lasów liściastych i mieszanych. Rozmieszczenie grubodzioba
w Polsce w zagęszczeniach na poziomie przekraczającym średnią krajową
odpowiada zasięgowi buka (EUFORGEN 2009). Najliczniejszy jest w niższych
górach, na pogórzach, wyżynach oraz na ziemi lubuskiej, Pomorzu i Mazurach.
Mniej liczny na Podlasiu czy Mazowszu. W krajobrazie z dużym udziałem lasów
jest równomiernie rozmieszczony, natomiast w krajobrazie rolniczym Wielkopolski
czy Śląska występuje wyspowo, co jest zapewne efektem dużej fragmentacji
lasów liściastych w tych regionach.
(0,99–1,19). Liczebność krajowej populacji szacuje się na ok. 340 tysięcy par lęgowych.
W Europie pod koniec ubiegłego wieku liczebność grubodzioba wzrosła
kilkakrotnie. Później trend uległ osłabieniu, a obecnie notuje się umiarkowany
spadek. W Polsce trend liczebności jest stabilny, nieznacznie zmniejszyło się natomiast
rozpowszechnienie, zwłaszcza w latach 2000–2005.
Wnioski dla ochrony
Liczebność grubodzioba nie wydaje się limitowana dostępnością dogodnych
siedlisk lęgowych. Silne dodatnie korelacje pomiędzy zmianami wskaźnika
liczebności grubodzioba a zmianami liczebności innych typowo leśnych, osiadłych
gatunków ptaków (pełzacza leśnego, kosa, bogatki, strzyżyka; r>0,63,
P60%
udziału powierzchniowego), zarówno duże i zwarte kompleksy, jak i lasy o urozmaiconej
strukturze przestrzennej (optymalny udział stref ekotonalnych dla
tego gatunku wynosi 5–10%). W warunkach wysokiej lesistości unika drobnych
zadrzewień i niewielkich lasów oraz osiedli ludzkich, natomiast w intensywnie
użytkowanym krajobrazie rolniczym gnieździ się również w izolowanych lasach
oraz często w pobliżu człowieka: w parkach, ogrodach, na cmentarzach. Preferuje
miejsca o urozmaiconej rzeźbie terenu.
Rozpowszechnienie,
wielkość krajowej populacji i trendy
Na obszarze zwartego zasięgu buka grubodziób jest liczny, na pozostałym –
średnio liczny. Przeciętne zagęszczenie krajobrazowe wynosi 1,08 pary/km 2
Ryc. 2. Ważność predyktorów
Fig. 2. Importance of predictors
Ryc. 1. Najważniejsze czynniki środowiskowe wpływające na zagęszczenie populacji
gróbodzioba
Fig. 1. Partial response curves for the main predictors influencing population densities
of Hawfinch
Ryc. 3. Trendy liczebności populacji (A) i rozpowszechnienia (B) gróbodzioba
Fig. 3. Population trend (A) and occupancy trend (B) of Hawfinch
179