Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski

Areał lęgowy
Pokląskwa występuje w środowiskach łąkowych zachodniej Palearktyki. Na
wschodzie sięga aż do Ałtaju i dorzecza Jeniseju. W Europie jest rozmieszczona
dość równomiernie, aczkolwiek omija regiony silnie przekształcone przez człowieka
– jest mniej rozpowszechniona w Anglii, Irlandii, krajach Beneluksu czy
w Niemczech. Na obszarze śródziemnomorskim występuje jedynie w chłodniejszych
rejonach górskich (Hagemeijer i Blair 1997).
Rozmieszczenie w Polsce
Liczny gatunek lęgowy urozmaiconego i otwartego krajobrazu. Pokląskwa jest
najliczniejsza na Mazurach, Podlasiu i Pomorzu Zachodnim. Na pozostałym obszarze
jest rozmieszczona dość równomiernie i lokalnie liczniejsza w regionach
obfitujących w łąki i pastwiska, zwłaszcza w dolinach rzecznych.
Wymagania środowiskowe
Pokląskwa osiąga najwyższe zagęszczenia w krajobrazie będącym mozaiką
łąk, pastwisk, ekstensywnie użytkowanych pól uprawnych i miejsc porośniętych
wysoką roślinnością zielną i krzewiastą. Preferuje urozmaicony krajobraz
rolniczy z niskim udziałem gruntów pod zasiewami, natomiast sporą domieszką
odłogów, ugorów, nieużytków i niewielkich zadrzewień. Unika rozległych
i zwartych obszarów leśnych, w szczególności borów, gnieździ się jednak na dużych
polanach i zrębach (stąd dwumodalna charakterystyka zależności zagęszczenia
od udziału luk w drzewostanie). Stroni od człowieka i obszarów o silnej
antropopresji: unika zarówno osiedli ludzkich i dróg, jak i sadów i ogrodów oraz
regionów z dużą ilością maszyn rolniczych. Pokląskwa jest gatunkiem nizinnym
i preferuje chłodny, ale stabilny klimat.
Rozpowszechnienie,
wielkość krajowej populacji i trendy
Pokląskwa jest liczna i stosunkowo równomiernie rozprzestrzeniona. Przeciętne
zagęszczenie krajobrazowe wynosi 3,05 pary/km 2 (2,85–3,27), ale w optymalnych
środowiskach północno-wschodniej Polski osiąga zagęszczenia krajobrazowe
rzędu kilku, a nierzadko kilkunastu par/km 2 . W warunkach intensywnej
produkcji rolnej, szczególnie w Wielkopolsce i na Nizinie Śląskiej, jest średnio
liczna, przy zagęszczeniach rzadko przekraczających 1 parę/km 2 . Liczebność
krajowej populacji szacuje się na ok. 950 tysięcy par lęgowych. Liczebność europejskiej
populacji pokląskwy zmniejszyła się gwałtownie w latach 80. XX w.
Obecnie trend liczebności w Europie wydaje się stabilny. W oparciu o przyjęte
kryteria klasyfikacji trendów oszacowano, że liczebność krajowej populacji pokląskwy
w latach 2000–2010 była stabilna, jednak zaczynała przejawiać oznaki
– nieistotnej jeszcze – tendencji spadkowej.
Wnioski dla ochrony
Polska populacja pokląskwy stanowi ponad jedną trzecią całej populacji w obrębie
EU27, dlatego skuteczna ochrona tego ptaka w granicach kraju ma szczególne
znaczenie. Zasadniczym czynnikiem niekorzystnie oddziałującym na europejskie
populacje pokląskwy jest intensyfikacja rolnictwa. Prowadzi ona nie
tylko do bezpośredniej utraty siedlisk gatunku (likwidacja nieużytków i odłogów,
konwersja łąk w grunty orne), ale i do niekorzystnych zmian w granicach
zachowanych płatów dogodnych siedlisk. Intensywnie użytkowane łąki kośne
oferują gorsze warunki pokarmowe dla piskląt, z uwagi na niższe zagęszczenia
owadów będących głównym pokarmem pokląskwy (Britschgi et al. 2006).
Przyspieszenie terminu pierwszego pokosu prowadzi do wysokich strat w lęgach
(Grüebler et al. 2012; Tome i Denac 2012). Sytuacja pokląskwy będzie więc
zależeć od wielkoskalowych działań zmierzających do zahamowania dalszej
intensyfikacji gospodarowania w krajobrazie rolniczym.
Ryc. 2. Ważność predyktorów
Fig. 2. Importance of predictors
Ryc. 1. Najważniejsze czynniki środowiskowe wpływające na zagęszczenie populacji
pokląskawy
Fig. 1. Partial response curves for the main predictors influencing population densities
of Whinchat
Ryc. 3. Trendy liczebności populacji (A) i rozpowszechnienia (B) pokląskawy
Fig. 3. Population trend (A) and occupancy trend (B) of Whinchat
91