Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski

Areał lęgowy
Pliszka żółta występuje w całej Palearktyce, we wszystkich strefach klimatycznych.
Na wschodzie jej zasięg rozciąga się aż po Alaskę, na południu obszar lęgowy
obejmuje Afrykę Północną. W Europie obecna na całym obszarze kontynentu
z wyjątkiem Islandii, Irlandii, Szkocji oraz wyższych pasm górskich. Występuje
natomiast na Półwyspie Fennoskandzkim aż do strefy tundry (Hagemeijer i Blair
1997). Gatunek politypowy o wyjątkowo niejasnym statusie taksonomicznym
wielu form.
Rozmieszczenie w Polsce
Liczny gatunek lęgowy nizinnego krajobrazu rolniczego. Najwyższe zagęszczenia
osiąga w Wielkopolsce, na Mazowszu, Dolnym Śląsku, Podlasiu i Lubelszczyźnie.
Unika wyżyn, pogórzy i gór, a także regionów silnie zalesionych o urozmaiconej
rzeźbie i wysokich opadach.
Wymagania środowiskowe
Charakterystyka wybiórczości środowiskowej pliszki żółtej jest utrudniona
z powodu kilku zjawisk: (1) długoterminowego trendu spadkowego, (2) dużych
wahań liczebności między kolejnymi latami, (3) stopniowego wycofywania się
tego gatunku z łąk i zasiedlania pól uprawnych, (4) zmiany biotopu pomiędzy
kolejnymi lęgami w trakcie tego samego sezonu lęgowego (Gilroy et al. 2010;
Kragten 2011). Jeszcze kilkanaście lat temu pliszka żółta była uważana za gatunek
łąkowy, który stopniowo kolonizuje uprawy rzepaku i roślin okopowych
(Tomiałojć i Stawarczyk 2003; Tryjanowski 2007). Obecnie wydaje się, że zdecydowana
większość krajowej populacji gnieździ się na polach uprawnych. Najważniejszym
czynnikiem decydującym o zagęszczeniu populacji pliszki żółtej
jest udział rozległych i intensywnie użytkowanych pól. Szczególnie preferowane
są regiony z dużym udziałem upraw ziemniaków i buraków cukrowych. Gatunek
ten unika nie tylko zwartych lasów, ale również wszelkiego rodzaju zadrzewień
i terenów porośniętych wyższą roślinnością, a także ugorów. Odłogi, łąki i pastwiska
są biotopami suboptymalnymi – zagęszczenia w tych środowiskach są
wyraźnie niższe, ponadto ich wpływ na obraz zmienności zagęszczeń jest zauważalny
tylko w miejscach, w których udział pól uprawnych jest mniejszy niż
20%. Pliszka żółta jest gatunkiem nizinnym (powyżej 400 m n.p.m. praktycznie
nie występuje) i sucholubnym (nieliczna w regionach o rocznej sumie opadów
przekraczającej 700 mm).
Rozpowszechnienie,
wielkość krajowej populacji i trendy
Pliszka żółta jest gatunkiem licznym, lokalnie w krajobrazie rolniczym bardzo
licznym, natomiast w górach i na obszarach o wysokiej lesistości średnio licznym.
Przeciętne zagęszczenie w przeliczeniu na obszar całego kraju wynosi
4,67 pary/km 2 (4,41–4,95), ale w krajobrazie rolniczym jest ponad 2-krotnie
wyższe, osiągając w optymalnych środowiskach wartości nawet powyżej 20
par/km 2 . Liczebność krajowej populacji szacuje się na ok. 1,5 miliona par lęgowych.
W Europie w latach 80. XX w. nastąpił znaczny spadek liczebności. Obecnie
skala spadków jest mniejsza, co przy wyjątkowo dużych wahaniach liczebności
populacji u tego gatunku pozwala na uznanie populacji europejskiej za stabilną.
W Polsce populacja pliszki żółtej wykazuje umiarkowany spadek zarówno
liczebności, jak i rozpowszechnienia.
Wnioski dla ochrony
Spadek liczebności w ostatniej dekadzie może być spowodowany intensyfikacją
gospodarowania na użytkach zielonych, związaną z przyspieszonymi terminami
pokosu. W połączeniu z rosnącą frekwencją upraw przeznaczonych na zielonki
powoduje to spadek sukcesu lęgowego. Jednak biorąc pod uwagę, że obecnie
większość krajowej populacji pliszki żółtej gnieździ się na polach, gospodarowanie
w tym siedlisku ma teraz podstawowe znaczenie dla stanu krajowej populacji.
Gatunek preferuje tu uprawy z odsłoniętą glebą (np. ziemniaki, buraki),
zapewniające wysoką dostępność pokarmu. Pola ze zbitą, zdegradowaną glebą,
o niskiej zawartości materii organicznej stwarzają gorsze warunki żerowiskowe
dla pliszek żółtych (Gilroy et al. 2008). Jednocześnie jednak ptaki gniazdujące
na polach, w miejscach o wysokiej dostępności pokarmu, mają niski sukces
lęgowy (Morris i Gilroy 2008; Gilroy et al. 2011). Ze względu na zachodzące
w obrębie sezonu lęgowego zmiany siedliskowe na polach, wymuszające zmiany
miejsc gniazdowania pliszek, rosnąca powierzchnia upraw rzepaku i kukurydzy
ogranicza możliwości wyprowadzania drugich (lub zastępczych) lęgów.
Dynamika liczebności krajowej populacji jest również po części kształtowana
przez warunki panujące na afrykańskich zimowiskach, gdyż zmiany wskaźnika
liczebności pliszki żółtej są skorelowane ze zmianami liczebności cierniówki czy
bociana białego (w obu przypadkach: r>0,66, P