Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski

Areał lęgowy
Dzwoniec występuje w zachodniej Palearktyce. Na wschodzie sięga do zachodniego
Uralu, gnieździ się na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej. W Europie
równomiernie rozmieszczony z wyjątkiem regionów arktycznych (Islandia, Laponia).
Introdukowany w Australii i Nowej Zelandii.
Rozmieszczenie w Polsce
Liczny gatunek synantropijny. Najliczniejszy w regionach gęsto zaludnionych,
szczególnie w południowej i środkowej części kraju. Mniej liczny na obszarach
zalesionych, zwłaszcza wśród suchych borów.
Wymagania środowiskowe
Pierwotnym środowiskiem dzwońca były skraje lasów oraz tereny otwarte z
luźną roślinnością krzewiastą (Hagemeijer i Blair 1997; Tomiałojć i Stawarczyk
2003). W XX w. nastąpiła ekspansja tego gatunku związana z opanowaniem nowego
i szeroko dostępnego środowiska: osiedli ludzkich. Obecnie dzwoniec jest
jednym z najbardziej charakterystycznych gatunków krajobrazu kulturowego.
Liczebność populacji zależy przede wszystkim od udziału terenów zabudowanych.
Dzwoniec unika lasów – nie tylko zwartych drzewostanów, ale również
drobnych zadrzewień. Występuje także w ekstensywnym krajobrazie rolniczym
(optymalny udział pól uprawnych: 40–60%), najchętniej w miejscach o zróżnicowanym
pokryciu, wśród niewielkich gospodarstw, łąk i ogrodów. Poza osiedlami
ludzkimi i ich najbliższym otoczeniem zasiedla licznie sady jabłoniowe
(zwłaszcza w okolicach Grójca i Sandomierza).
Rozpowszechnienie,
wielkość krajowej populacji i trendy
Dzwoniec jest gatunkiem licznym, lokalnie poza miastami średnio licznym,
w lasach bywa bardzo nieliczny. Przeciętne zagęszczenie wynosi 2,02 pary/km 2
(1,88–2,18), ale na terenach zabudowanych z luźną roślinnością może dochodzić
do kilkunastu par/km 2 . Liczebność krajowej populacji wynosi ok. 630 tysięcy
par lęgowych. W Europie co najmniej od lat 80. XX w. obserwuje się wzrost
liczebności związany z synantropizacją tego gatunku. W ostatnich latach uległ
on osłabieniu i obecnie trend można uznać za stabilny. W Polsce dzwoniec nadal
zwiększa zarówno liczebność, jak i rozpowszechnienie.
Wnioski dla ochrony
Polska populacja dzwońca nie wydaje się obecnie zagrożona zmianami siedliskowymi.
Obserwowane tendencje wzrostowe można interpretować jako końcową
fazę zasiedlania nowego typu siedlisk. Gatunek może być jednak narażony
na spadki liczebności w czasie ciężkich zim, gdyż – podobnie jak wróbel – redukuje
zapasy tłuszczu w sytuacji dużej presji drapieżników (MacLeod et al. 2007).
Jest przez to bardziej podatny na niedobory pokarmu niż inne gatunki ptaków,
które w tej samej sytuacji przyjmują inne strategie gospodarowania zapasami
energii (MacLeod et al. 2007).
Ryc. 2. Ważność predyktorów
Fig. 2. Importance of predictors
Ryc. 1. Najważniejsze czynniki środowiskowe wpływające na zagęszczenie populacji
dzwońca
Fig. 1. Partial response curves for the main predictors influencing population densities
of European Greenfinch
Ryc. 3. Trendy liczebności populacji (A) i rozpowszechnienia (B) dzwońca
Fig. 3. Population trend (A) and occupancy trend (B) of European Greenfinch
171