Plan zarządzania dla obszaru Biebrzański Park Narodowy

1.3.4. Zbiorowiska roślinne
Kompleksowe badania roślinności Biebrzańskiego Parku Narodowego zostały
przeprowadzone w 1997 r., w ramach opracowywania Planu Ochrony. Ich wyniki zawarte są w
dwóch operatach projektu Planu Ochrony BPN: Operacie ochrony ekosystemów nieleśnych
(Matuszkiewicz et al. 1999) i Operacie ochrony terenów leśnych (Czerwiński et al. 2001).
Sporządzono wówczas mapy roślinności rzeczywistej na podstawie interpretacji kolorowych
zdjęć lotniczych w skali 1:20 000, wykonanych we wrześniu 1997 roku (mapa 13 a-c). PowyŜsze
materiały były w późniejszym okresie sukcesywnie uzupełniane i weryfikowane.
Specyfiką roślinności doliny Biebrzy jest duŜe zróŜnicowanie, wysoki stopień
naturalności i obecność wielu rzadkich gatunków. Dotychczas na terenie BPN zidentyfikowano
fitocenozy 87 zespołów i 4 zbiorowisk z 17 klas, 23 rzędów i 34 związków. Wśród nich
stwierdzono 12 zespołów leśnych i jedno zbiorowisko, 2 zespoły zaroślowe, 12 zespołów
roślinności wodnej (zanurzonej i o liściach pływających) oraz 61 nieleśnych zespołów lądowych
i 3 zbiorowiska, w tym 7 synantropijnych (Bartoszuk 2005).
Spośród zbiorowisk roślinnych w granicach BPN wyraźnie dominują zbiorowiska
nieleśne (74% powierzchni BPN). Ich obecność jest wynikiem specyficznych warunków
hydrologicznych i geologicznych doliny Biebrzy oraz kilkusetletniego ekstensywnego
uŜytkowania rolniczego. Wśród zbiorowisk nieleśnych dominują turzycowiska związku
Magnocaricion, zajmujące 21% powierzchni. DuŜy udział (7%) mają rzadkie w Polsce
zbiorowiska mechowiskowe związku Caricion nigrae. Zakrzaczenia zwarte to około 11%
powierzchni zbiorowisk nieleśnych, zaś zbiorowiska nieleśne zarastające w wyniku sukcesji
roślinnej krzewami, brzozą i/lub trzciną zajmują 8% powierzchni zbiorowisk nieleśnych (rys.
13).
Nieleśne zbiorowiska roślinne BPN zachowują charakterystyczną dla duŜych dolin
rzecznych strefowość zbiorowisk roślinnych i ich siedlisk. W basenie dolnym Biebrzy
wyróŜniono 5 stref roślinności w przekroju poprzecznym doliny, związanych z warunkami
hydrologicznymi i glebowymi (Oświt 1973). Ta strefowość zaobserwowana została równieŜ w
basenie środkowym i górnym. Oprócz strefowości poprzecznej w dolinie Biebrzy wyróŜniono
takŜe strefowość podłuŜną, związana biegiem rzeki i z ilością niesionej przez nią wody,
zasięgiem oraz rolą zalewów (Pałczyński 1975).
O duŜych walorach przyrodniczych nieleśnej szaty roślinnej BPN świadczy
występowanie na rozległych obszarach zbiorowisk, które w innych częściach kraju spotkać
moŜna jedynie na niewielkich powierzchniach. NaleŜą do nich mechowiska Caricion
lasiocarpae, zarośla brzozy niskiej Betulo-Salicetum repentis czy młaki niskoturzycowe Caricion
nigrae (Bartoszuk 2005).
61