TUZLU SU SALTWATER

38 Alexander Provan
Denemeler / Essays
39
Ateş başında ne tür müzik dinlerim ve kimlerle? Hiç kamp ateşi müziğim var mı?
Söyleyen başkaları da varsa belki şarkı söylerdim. Bir anda, Pablo de Sarasate’nin
bir bestesini çalan bir İspanyol gitarından gelen tanıdık melodiyle sarsılıyorsun.
Hatalı dosya sıkıştırmanın alametifarikası olan, tınıdaki hafif bozulmaları dinliyorsun.
Şu an herhangi bir fark hissedemiyorsun –ama belki on yıl ya da otuz yıl sonra hissedebileceksin
ve o zaman yalnızca kodeki duyacaksın. Bunun bazen standartlar için
de geçerli olduğunu duymuştun: İlk başta hiç fark edilemeyen, sonraki bir aşamada
ise korkunç derecede belirginleşen bir şey; tıpkı gömleğin üstünde onu bir daha
giyilemeyecek hale getiren küçücük bir leke gibi. Lekelerden nefret ediyorsun. Bir
sonraki sinyal, İngiliz bir adamın sesi, sana Devlet Okulu İngilizcesi gibi gelen, tuhaf
biçimde ölçülü bir diksiyon. Kesinlikle algılanabilir. Ama ne kadar tırmalayıcı?
Koltuğunun lambanın altında parlayan kollarını fark ediyorsun: Bu duvarların arkasındaki
birileri, bir örtüyü dezenfektanla kaplıyor ve testlerin arasında avuç içi
terinin yaptığı havuzları ovalayarak bir önceki dinleyicinin izlerini siliyor olmalı.
Testler bittiğinde, aldığın notların ortalamanın epey uzağında kalacağından endişeleniyorsun,
ki bu durumda değerlendirme dışı bile kalabilirler. Bugünlerde
özellikle de gençlerin 128K MP3 sesine duyduğu iştah seni çileden çıkarıyor.
Koltuk kolları ovalanırken resepsiyonda bekledin. Janet adında bir kadın tarafından
karşılandın. Bir uydu radyo kanalı çalıyordu; sıkıştırmadan, ani çıkış ve inişleri
azaltan, düzlüğü vurgulayan, aynı havanın sürekliliğini sağlamaya çalışan tescilli
formattan anlayabiliyordun. Çalmakta olan şarkıyı ancak şimdi bilinçli bir şekilde
tanıyabiliyorsun: Led Zeppelin’in Black Dog’unun a cappella dizelerinin başla-dur’una
ilham vermiş, sesi adeta merhem katılmış bir kum batağına çevrilmiş
Fleetwood Mac’in Oh Well’i. Uzman dinleyiciler nesiller boyu bu gibi gülünç taklitler
karşısında küplere bindi, bunları protesto etti, ama sonuçta insanlar için inceliğin
hiç önemi yok; Bang & Olufsen kadar Sirius FM’i de, truffle kadar marshmallow’u
da tercih edebiliyorlar. 1956’da Ohio State University’de bir araştırmacının,
bir kısım öğrenciyi en muhteşem hi-fi sisteminde birkaç albüm dinlemeye davet
edişi aklına geliyor. Peki sonra ne oldu, bu öğrenciler kendi berbat hoparlörlerini
ve bu hoparlörlerde o kadar şiddet gerektirmeden yeniden üretilebilecek o sınırlı
müzik türlerini tercih ettiklerini söylediler.
Frekans bantıyla sınırlı pembe gürültünün sesine odaklanıyorsun. Diğerleri gibi
mi notlandırılmalısın? Peki ya hakikaten daha üstünsen? Ya diğer hiçbir dinleyicinin
duyamadığı, stereofonik imgedeki o defoları teşhis edebiliyorsan? Algının
keskinliği yüzünden cezalandırılman mı lazım?
Bu antiseptik odanın içinde olmak, pembe gürültüyü ve bas davulları ve orgları
ve saksafonları dinlemek, dünyadan kopmuş bir halde, sesin kulağa nasıl gelmesi
gerektiğini çözmeye çalışmak, teknolojiyi test etmek tuhaf diye düşünüyorsun
–yoksa aslında teknoloji mi seni test ediyor?
Seslerin dizilimine geri dönüyorsun.
Bu melodiyi, bu ritmi tanıyorsun: Abba’nın The Visitors’ı. Ama müziği farklı hatırlıyorsun.
Şarkının, marketin yanındaki otoparka park etmiş bir arabanın radyosunda
ya da bilardo oynamayı öğrenemediğin sıralar bir müzik kutusunda
çaldığını hatırlıyorsun. Dinliyorsun.
O kadar da uzun olmayan bir zaman önce, artık küf kokan eski püskü şeyleri attığın
sırada, o arabada veya o müzik kutusunun başındayken yanında olan birinin
sana 1985’te verdiği master teybi bulduğunu hatırlıyorsun. Tekrar dinliyorsun.
O şarkının o deneyimlenişinin –senin onu deneyimleyişinin– on yıllar, yüzyıllar
boyunca kopyalanıp elden ele dolaştığını hayal ediyorsun; her deneyim mevcut
ses-yeniden üretimi teknolojilerinden daha da uzak, her dosya şimdi ve o zaman
arasındaki uçurumu daha da keskin biçimde anlatabiliyor. Tekrar dinliyorsun.
Eksik bilgiyi bulmaya, şarkıyı değil algoritmayı dinlemeye uğraşıyorsun. Tekrar
dinliyorsun.
Alexander Provan
Subjective Assessment
Çeviren Münevver Çelik
You admire the clarity of the bass drum: no noticeable aliasing distortion, bit-rate
reduction, overload-after-processing, programme-modulated noise etc. You sit
upright in a grey leather armchair with a low back. Identical armchairs, empty and
dusty, are positioned on either side of yours, as if you’re awaiting company, and at
the point exactly between them is a bare, oblong coffee table with a laminate surface
and several coin-sized scratches. (1)
You survey the listening environment, which seems to be ideal: a trapezoid the size of a
typical living room, royal blue carpet covering the floor, eleven-foot drywall ceiling, opaque
curtains hanging from the walls, despite the absence of windows. Everything sounds
clean and clear, with negligible background noise. The furniture absorbs and diffuses, the
ceiling reflects, the curtains shroud the speakers, the layout minimises reverberation.
You’ve seen liberties taken in the past: fake daffodils in Chinese-restaurant vases,
ankle-high shag-pile carpets retaining the scent of their previous six owners, bookshelves
stocked with used Lonely Planet guides. The design of these rooms varies,
you suppose, depending on the tastes and resources of whomever at the lab
is responsible for the interior decorating, but the point is to simulate a typical living
room, media room, recreation room, man cave etc. The conditions of the test have to
be repeatable in every lab and applicable in every home and you, the expert listener,
must be made to feel at ease, as if you’re a cherished guest and not just a measurement
device with organs.
You’re subjected, by an unseen administrator, to three signals: two of the sounds are
the reference audio, the uncompressed file; one is the coded audio, from which an
algorithm has stripped any information that the average listener – ears stuffed with
plastic bulbs so as to block the wave forms approaching from all directions, defences
fortified by the accumulated wax and bacteria, attention sapped by ambulances
and unread messages, faculties otherwise underdeveloped – is likely to notice.
This method is conventional: double-blind, triple-stimulus, with hidden reference;
A compared to B, A compared to C.
You’ve spent years training to fully integrate yourself into the sound-reproduction system
and measurement apparatus. Sometimes you wonder if you haven’t spent your
whole life in training: you remember when, at the age of eleven, you first heard Led
Zeppelin’s Black Dog on the radio of your father’s grievously rusted Datsun 510; you
were driving north on Georgetown Road, out of Lexington and into horse country, towards
the complex of swimming pools and snack bars where parents planted children