15.08.2018 Views

qronika+248

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

mixeil basilaZe<br />

gagrZeleba. dasawyisi<br />

ix. „qronika+” ##3-26.<br />

saqarTvelos demokratiuli<br />

respublikis periodis Sesaxeb<br />

Txrobas, rogorc Tavidanve ganvsazRvreT,<br />

erovnul-demokratiuli<br />

partiis gazeT „saqarTve-<br />

los” meSveobiT vawarmoebT. ma-<br />

gram 1918 wlis pirveli seqtem-<br />

bridan 24 seqtembramde gazeTi<br />

saerTod ar gamosula. aRmoCnda,<br />

rom amis mizezi teqnikuri xasia-<br />

Tis problema iyo. gazeTis droebiT<br />

SeCerebaze gamocema 24 se-<br />

qtembris nomerSi iuwyeba, sadac<br />

Semdegia aRniSnuli:<br />

„texnikuri mizezis gamo, gaze-<br />

Ti „saqarTvelo” droebiT SeCerebuli<br />

iyo, qaRaldis gamolevisa da<br />

Sriftis uvargisobis gamo. dReidan<br />

gazeTi sistematiurad gamova”.<br />

1918 wlis seqtemberSi, rogorc<br />

saqarTveloSi, aseve mis mezobel<br />

qveynebSi, sakmaod mniSvnelovani<br />

movlenebi moxda da mxolod konkretuli<br />

gazeTis gamousvlelobis<br />

mizeziT Txrobis SeCereba, albaT,<br />

gaumarTlebeli iqneboda. amitom<br />

Cveni aRwera srulfasovani rom<br />

yofiliyo, gadavwyviteT, is dReebi,<br />

rodesac gazeTi „saqarTvelo”<br />

ar gamodioda, meore yoveldRiur<br />

gazeT „erTobiT” Segvevso, romelic<br />

qveynis imdroindel mmarTvel<br />

Zalas _ social-demokratebs eku-<br />

Tvnoda.<br />

32<br />

damfuZnebeli kreba<br />

da konstitucia<br />

294 69 77; qronikaqronika@gmail.com<br />

1918 wlis seqtemberSi sul ufro<br />

aqtiuri xdeba damfuZnebeli<br />

krebis, igive saqarTvelos parlamentis<br />

mowvevisa da qveynis mTavari<br />

kanonis _ konstituciis miRebis<br />

Sesaxeb msjeloba. gardamaval<br />

periodSi da damoukideblobis<br />

gamocxadebis Semdegac, legitimuri<br />

sakanonmdeblo organos ararsebobis<br />

pirobebSi, saqarTvelos<br />

cxovrebas erovnuli sabWo warmarTavda,<br />

romelic arCeviTi organo<br />

ar gaxldaT da mxolod qveynis<br />

wamyvani politikuri da sazogadoebrivi<br />

Zalebis warmomadgenelTa<br />

krebuli gaxldaT. rogorc<br />

gazeT „saqarTvelos” 24 seqtembris<br />

nomridan vigebT, damfuZnebeli<br />

krebis arCeva 1919 wlis<br />

dasawyisSi igegmeboda da amisTvis<br />

qveynis politikuri Zalebi aqedanve<br />

emzadebodnen: „erovnul sabWos<br />

komisiam SeimuSava da daariga kidec<br />

debuleba damfuZnebel krebis<br />

arCevnebisa. Tu raime dabrkolebam<br />

xeli ar SegviSala, momavali wlis<br />

pirvel naxevarSi albaT Seikribeba<br />

saqarTvelos damfuZnebeli parlamenti,<br />

romelmac Cvens saxelmwifos<br />

organuli kanoni, anu konstitucia<br />

unda misces. im droisaTvis<br />

Cvens axalgazrda saxelmwifos<br />

TiTqmis mTeli wlis istoria eqneba.<br />

am xnis ganmavlobaSi Seiqmneba<br />

erTgvari konstituciuri tradiciebi,<br />

romelsac dRevandeli socialisturi<br />

sabWos Semoqmedebis<br />

beWedi esmeba. Cven iZulebuli viqnebiT,<br />

angariSi gavuwioT am tradiciebs,<br />

magram radgan dRevandeli<br />

sabWo ufro winaswari parlamentia,<br />

vidre namdvili warmomadgelobiTi<br />

dawesebuleba, radgan<br />

mis mier miRebul kanonebs xSirad<br />

ufro droebiTi xasiaTi aqvs, ueWvelia,<br />

rom damfuZnebels krebas,<br />

TiTqmis Tavidanve mouxdeba sakonstitucio<br />

muSaobis dawyeba”.<br />

28 seqtembris nomerSi gazeTi<br />

„saqarTvelo” damfuZnebeli krebis<br />

mowvevis sakiTxs agrZelebs da<br />

mkiTxvels sTavazobs statias, sadac<br />

ganxilulia is finansuri danaxarji,<br />

romelic saqarTvelos<br />

mTavari sakanonmdeblo organos<br />

arCevas dasWirdeboda: „saqarTvelos<br />

damfuZnebeli krebis saparlamento<br />

saarCevno komisias ukve<br />

SemuSavebuli aqvs xarjTaRricxva<br />

da Statebi damfuZnebeli krebis<br />

arCevnebis mosawyobad. xarjTaRricxva<br />

navaraudevia oTxi TviT. am<br />

xnis ganmavlobaSi centraluri komisiis<br />

kancelariis Statebi dajdeba<br />

13.400 man. zaqaTalis olqis<br />

_ 7 200 man.; samazro komisiis _ 83<br />

200 man. soflis sazogado komisiis<br />

_ 674 400 man. soflis wvrili er-<br />

Teul. komisiis _ 757 200 man.; instruqtorebi<br />

_ 168 000 man.; sakancelario<br />

masalebis _ 614 800 man.;<br />

centralur komisiis bina _ 400 man.<br />

sul 2 357 000 maneTi”.<br />

Tavdasxma vladimer leninze<br />

1918 wlis seqtembris qarTul<br />

gamocemebSi gaCnda informacia<br />

bolSevikTa lider vladimer leninze<br />

Tavdasxmis Sesaxeb. antibolSevikuri<br />

Zalebi ulianovis mokvlas<br />

jer kidev 1918 wlis ianvarSi<br />

cdilobdnen. pirvel ianvars leninis<br />

mokvla kadetebma scades. maSin<br />

lenini gadarCa. Tavdasxmis mcdeloba<br />

ori kviris Semdegac ganmeorda,<br />

magram jariskacma spiridonovma,<br />

romelsac iliCis likvidacia<br />

daevala, SeTqmuleba gasca<br />

da Cekas Cabarda.<br />

morigi Tavdasxma ukve 1918<br />

wlis 30 agvistos ganxorcielda.<br />

mixelsonis qarxanaSi misul lenins<br />

eserTa partiis wevrma, fani kaplanma,<br />

revolveridan orjer esrola,<br />

ris Semdegac bolSevikTa<br />

beladma umZimesi Wrilobebi miiRo.<br />

leninis garda imave dReebSi<br />

Tavdasxma ganxorcielda petrogradis<br />

Cekas xelmZRvanel urickize.<br />

teroristi aqac eserTa partiis<br />

wevri iyo. am SemTxvevaSi Tavdamsxmelma<br />

mizans miaRwia da uricki<br />

adgilze gardaicvala. 1918<br />

wlis 3 seqtembris nomerSi gazeTi<br />

„erToba” am movlenebis Sesaxeb<br />

Semdeg informacias aqveynebs: „rogorc<br />

irkveva leninis mokvlis ganzraxvaSi<br />

monawilea mTeli jgufi.<br />

im dros, roca lenini avtomobil-<br />

Si jdeboda, is SeCerebul iqmna, vi-<br />

Tomc masTan salaparako hqondaT.<br />

gamosaval karebSiac xalxi mravlaT<br />

iyo Tavmoyrili. yovelgvari<br />

zomebi miRebulia saqmis gamosarkvevad.<br />

dapatimrebulia ramdenime<br />

kaci. gamoZieba swarmoebs moskovis<br />

yvela raionSi.<br />

v. i. ulianov lenini ori tyviiT<br />

iqna daWrili. erTi tyvia moxvedrili<br />

aqvs marcxena beWSi da<br />

gamosulia mkerdis nawilSi. dazianebulia<br />

filtvis zemo nawili,<br />

saidanac sisxli dainTxa. meore<br />

tyviam gaiara filtvebSi, marcxena<br />

mxarSi, daamsxvria Zvali da gaCerda<br />

kanSi. kuWSi da nawlavebSi<br />

sisxlis denis niSnebi aris, majis<br />

cema aqvs 104, avadmyofi srul<br />

grZnobazea.<br />

sagangebo komisiam (igulisxmeba<br />

Ceka) miiRo Tu ara cnobebi, rom<br />

leninze Tavdasxmas apirebeno, zomebi<br />

miiRo borotmomqmedTa aRmosaCenaT.<br />

ramdenime kaci daapatimra<br />

da maT Soris erTi qali, romelmac<br />

lenins esrola. vinaobis<br />

dasaxelebaze am qalma uari sTqva.<br />

rogorc irkveva, am mkvlelobis<br />

ganzraxvas kavSiri aqvs samaris organizaciasTan.<br />

msroleli qali<br />

soc-revoliucionerebis (eserebi)<br />

organizaciis wevria.<br />

petrogradSi axali mkvleloba<br />

moxda. quCaSi Casafrebulma ucnobma<br />

tyviiT mohkla sabWoTa ruseTis<br />

erTi TvalsaCino moRvawe,<br />

Crdilo olqebis Sinagan saqmeTa<br />

komisari uricki. mkvleli socialist-revoliucioneria,<br />

politexnikumis<br />

studenti, saartilerio saswavleblis<br />

iunkeri, iunker socialistebis<br />

jgufis Tavmjdomare.<br />

mkvleli Seipyres petrogradis<br />

inglisis sakrebulos sadgomSi”.<br />

baqos ambebi<br />

qarTul periodikaSi sul ufro<br />

imata cnobebma baqos Sesaxeb. yovel<br />

nomerSi gazeTebi azerbaijanidan<br />

mosul ramdenime informacias<br />

aqveyneben. saqme is iyo, rom baqoSi<br />

xelisufleba Seicvala da es yovelive<br />

did zegavlenas axdenda saqarTvelos<br />

cxovrebazec. SevecdebiT,<br />

mokled aRvweroT, Tu ra vi-<br />

Tareba iyo baqoSi: 1918 wlis mart-<br />

Si bolSevikTa SeiaraRebulma razmebma,<br />

somexi jariskacebisa da partia<br />

„daSnakcutunis” aqtiuri mxardaWeriT,<br />

qalaqSi sakuTari xelisufleba<br />

daamyares. baqoSi wiTeli<br />

komuna Camoyalibda, romelic<br />

istoriaSi 26 komisris saxeliT<br />

aris cnobili. quCis brZolebs,<br />

sisxlian Setakebebsa da eTnikur<br />

darbevas, sxvadasxva monacemiT, 4-<br />

dan 12 aTasamde muslimi Seewira.<br />

am ambidan ori Tvis Semdeg,<br />

rodesac amierkavkasiis federacia<br />

daiSala, amierkavkasiis seimis muslimTa<br />

fraqciam 28 maiss tfilis-<br />

Si azerbaijanis damoukidebloba<br />

gamoacxada. magram es damoukidebloba<br />

srulfasovani mainc ar iyo.<br />

azerbaijanis axlad Seqmnili mTavroba<br />

bolSevikebis mier mitacebuli<br />

dedaqalaqis gareSe darCa. baqos<br />

dasabruneblad azerbaijanma<br />

daxmarebisTvis osmaleTs mimarTa<br />

da masTan samSvidobo xelSekruleba<br />

gaaforma. Turq general nuri<br />

faSas meTaurobiT baqos ganTavisuflebis<br />

operacia daigegma. Seiqmna<br />

islamuri armia, sadac, azerbaijanul<br />

qvedanayofebTan erTad,<br />

ori Turquli diviziac iricxeboda.<br />

ivnisis dasawyisSi islamuri<br />

armia baqosken daiZra. amave periodSi<br />

baqoSi bolSevikuri xelisufleba<br />

daamxes da qalaqis mmarTveloba<br />

e. w. centrokaspiis diqtaturam<br />

aiRo, romelmac islamuri<br />

armiisgan baqos dasacavad britanelTa<br />

samxedro kontingenti<br />

kriminaluri mdgomareoba<br />

1918 wlis seqtemberSi kvlav<br />

mZime rCeboda kriminaluri viTareba<br />

saqarTveloSi. gazeTebSi moyvanili<br />

uamravi wvrilmani danaSaulis<br />

garda sakmaod xSiria mkvlelobebis,<br />

mZime yaCaRobisa da masStaburi<br />

Zarcvis SemTxvevebi.<br />

mdgomareoba im donemde iyo<br />

garTulebuli, rom damnaSaveebi<br />

saxelmwifo dawesebulebebsac ki<br />

Zarcvavdnen. warmoudgeneli SemTxveva<br />

moxda seqtemberSi, rodesac<br />

kriminalTa bandam, arc meti da<br />

arc naklebi, saxelmwifo xazinis<br />

sawyobi gaqurda da brunvaSi gasaSvebad<br />

gamzadebuli, axlad dabeWdili<br />

bonebi gaitaca. gazeTi „saqarTvelo”.<br />

1918 wlis 28 seqtemberi:<br />

„ukanasknel dReebSi xmebi gavrucnobi<br />

1918 wlis<br />

moiwvia, Tumca aman Sedegi ar gamoiRo.<br />

mZime brZolebis Semdeg, 15<br />

seqtembers, islamuri armia baqoSi<br />

Sevida da azerbaijanis mTavrobam<br />

qveynis dedaqalaqi daibruna.<br />

gazeTi „saqarTvelo”. 1918 wlis<br />

27 seqtemberi. gamoqveynebulia<br />

baqodan Camosuli qarTvelebis<br />

mier monayoli ambavi islamuri<br />

armiis mier baqos aRebis Sesaxeb:<br />

„gacxarebul sami dRis saartilerio<br />

brZolis Semdeg 15 seqtembers<br />

dilis 9 saaTze daeca baqo da Semovidnen<br />

osmalebi. pirvelad baqo-<br />

Si Semovidnen aderbaijanelebi da<br />

baqoeli TaTrebi, romlebic osmalTa<br />

reguliarul jars win mou-<br />

ZRoden. 9 dRis ganmavlobaSi osmalebma<br />

musri gaavles somxobas.<br />

amiT maT samagiero gadauxades somxebs,<br />

romelTac bolSevizmis batonobis<br />

dros ar daindes Tavisi<br />

mezoblebi. osmalTa Sesvlamde<br />

qalaqidan gazides fuli da Zvirfasi<br />

nivTebi, rbeva da xocva-Jleta<br />

gagrZelda meore dRis saRamomde,<br />

sanam osmalTa reguliaruli<br />

jarebi ar Semovidnen qalaqSi, ris<br />

Semdeg aRdgenili iqmna sruli wesiereba”.<br />

amave nomerSi gazeTi „saqarTvelo”<br />

baqoSi osmaluri armiis moqmedebaze<br />

da maT mier damyarebul<br />

wesrigze mogviTxrobs, saidanac<br />

irkveva, rom regularuli jaris<br />

Sesvlis Semdeg, nuri faSas brZanebiT,<br />

qalaqis sam adgilas aRmarTes<br />

saxrCobela da dasajes<br />

anarqiis moTaveebi da qurdebi.<br />

gazeTis cnobiT, qalaqis Tvalsa-<br />

Cino adgilas daxvrites ori kaci<br />

tansacmlis folaqebis qurdobisTvis.<br />

damnaSaveTa cxedrebi ori<br />

dRis ganmavlobaSi saxrCobelaze<br />

iyo gamofenili Sesabamisi warweriT.<br />

gazeTis cnobiT, baqoSi Sesuli<br />

islamuri armia qarTveli erovnebis<br />

moqalaqeebs didi pativiscemiT<br />

epyroboda da maT arafers uSavebda.<br />

azerbaijanelebma gaiTvaliswines,<br />

rom martis darbevis dros<br />

qalaqSi mcxovrebi qarTvelebi<br />

muslim mosaxleobas exmarebodnen<br />

da isic axsovdaT, rom islamuri<br />

armiis winaaRmdeg gamocxadebuli<br />

sayovelTao mobilizaciis dros<br />

qarTvelebma uari ganacxades azerbaijanelebis<br />

winaaRmdeg brZolaze.<br />

27 seqtemberi: „qarTvelebs<br />

Zalian yuradRebiT da mzrunvelobiT<br />

epyrobian. nuri-faSis gankargulebiT<br />

baqoSi tyveTmyof qarTvel<br />

aficrebs da jariskacebs<br />

misces sagangebo matarebeli, romelic<br />

22 seqtembers RamiT gamovida<br />

da tfilisSi 24-s Camovida.<br />

gzaSi araviTari dabrkoleba ar<br />

Sexvedria, mxolod or adgilas<br />

gauCxrekiaT. aris gankarguleba,<br />

rom pirvel rigSi gamouSvan dar-<br />

Cenili qarTveli moqalaqeni, sxva<br />

erovnebis moqalaqeT jer ar uSveben<br />

qalaqidano”.<br />

32 N27 (248) 14.08-4.09.2018 w.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!