15.05.2013 Views

El cosmos intelectual de Villalobos. Sobre el carácter de la primera ...

El cosmos intelectual de Villalobos. Sobre el carácter de la primera ...

El cosmos intelectual de Villalobos. Sobre el carácter de la primera ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Biblioteca SAAVEDRA FAJARDO<br />

<strong>de</strong> Pensamiento Político Hispánico<br />

José Luis Vil<strong>la</strong>cañas Ber<strong>la</strong>nga,<br />

<strong>El</strong> <strong>cosmos</strong> <strong>int<strong>el</strong>ectual</strong> <strong>de</strong> <strong>Vil<strong>la</strong>lobos</strong>.<br />

conversos. Su centralidad no es un capricho mío. Al hacerlo, intento separarme<br />

<strong>de</strong> anacronismos bastante <strong>de</strong>formadores acerca <strong>de</strong> qué era <strong>el</strong> judaísmo hispano<br />

<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> mil quinientos años <strong>de</strong> vida en <strong>la</strong> penínsu<strong>la</strong>, y <strong>de</strong> qué era <strong>el</strong><br />

catolicismo cast<strong>el</strong><strong>la</strong>no en una sociedad or<strong>de</strong>nada para <strong>la</strong> guerra, como era <strong>la</strong><br />

sociedad hidalga. <strong>El</strong> punto <strong>de</strong> partida <strong>de</strong> mis trabajos (Monarquía Hispánica) es<br />

<strong>la</strong> <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> 1391 por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>el</strong>ites judías cast<strong>el</strong><strong>la</strong>nas –y aragonesas- por<br />

<strong>el</strong> cristianismo y por su implicación en <strong>la</strong> dirección <strong>de</strong> <strong>la</strong> nueva dinastía<br />

Trastamara. Ese punto <strong>de</strong> partida marca <strong>la</strong> historia <strong>int<strong>el</strong>ectual</strong> españo<strong>la</strong> en su<br />

totalidad. Hay historia <strong>int<strong>el</strong>ectual</strong> cast<strong>el</strong><strong>la</strong>na por esta <strong>de</strong>cisión.<br />

He estudiado <strong>la</strong>s figuras que surgen <strong>de</strong> esta <strong>de</strong>cisión existencial: Pablo <strong>de</strong><br />

Burgos, Alfonso <strong>de</strong> Cartagena, Alonso <strong>de</strong> Madrigal, Lope Barrientos, Juan <strong>de</strong><br />

Segovia, esa <strong>primera</strong> generación <strong>de</strong> conversos, <strong>la</strong> que muere alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

1450. Tras <strong>el</strong>los, <strong>la</strong> pléya<strong>de</strong> <strong>de</strong> sus familiares, amigos, clientes <strong>de</strong> <strong>la</strong> segunda<br />

generación: Alonso <strong>de</strong> Palencia, Diego <strong>de</strong> Valera, Pérez <strong>de</strong>l Pulgar, Sánchez <strong>de</strong><br />

Arévalo, Hernando <strong>de</strong> Ta<strong>la</strong>vera, Alonso <strong>de</strong> Oropesa, Juan <strong>de</strong> Lucena, Fernando<br />

<strong>de</strong> Córdoba, Pedro <strong>de</strong> Osma y Pedro Díaz <strong>de</strong> Toledo, y entre los poetas, Gómez<br />

Manrique, Álvarez Gato o Pedro <strong>de</strong> Cartagena. Casi todos estos personajes<br />

mueren alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 1500. Este movimiento, que se ha l<strong>la</strong>mado <strong>de</strong> muchas<br />

formas, pue<strong>de</strong> caracterizarse como “humanismo vernacu<strong>la</strong>r”, pero en realidad<br />

es <strong>el</strong> humanismo ju<strong>de</strong>o-converso, <strong>el</strong> único que ha conocido Castil<strong>la</strong> y <strong>el</strong> único<br />

que llevó a <strong>la</strong> conexión con <strong>el</strong> humanismo europeo.<br />

Los rasgos <strong>de</strong> esta <strong>primera</strong> generación son muy precisos: cristianismo<br />

bíblico, apropiación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fuentes clásicas compatibles con <strong>la</strong> tradición ju<strong>de</strong>o-<br />

cristiana, convergencia <strong>de</strong> P<strong>la</strong>tón y Aristót<strong>el</strong>es, asimi<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l pensamiento<br />

republicano (Cicerón) y apuesta por <strong>la</strong> figura <strong>de</strong> Séneca, <strong>de</strong>fensa <strong>de</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>a <strong>de</strong><br />

cuerpo místico cast<strong>el</strong><strong>la</strong>no y propuesta <strong>de</strong> un pacto <strong>de</strong> razas que permita <strong>la</strong><br />

tolerancia entre <strong>la</strong> cultura hidalga y <strong>la</strong> cultura judía. Finalmente, esta<br />

generación se ve inclinada a <strong>la</strong> recepción <strong>de</strong> P<strong>la</strong>tón como camino para <strong>la</strong><br />

2

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!