21.12.2013 Views

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

ciuri<br />

risa da masTan dakav<br />

kavSi<br />

Sire<br />

rebu<br />

bulis<br />

lis~ aRmniSvnelni da, meore<br />

mxriv _ `ma<br />

maRa<br />

Rali wode<br />

debis adami<br />

mianis<br />

nis, Zala<br />

lauf<br />

ufle<br />

lebis<br />

bis, pati<br />

tivi<br />

visa<br />

da qone<br />

nebis mflo<br />

lobe<br />

belis<br />

lis~ aRmniSvnelni.<br />

2. ufal-is leqsikur-semantikuri budis kuTvnilebaa zemoxsenebuli<br />

paradigmis miRma STenili `Tavisufalis~ (Tavisufali,<br />

uuflo, T‚Tmflobeli, T‚TmflobelobiTi, umeufeo,<br />

nebebiTi, nebieri, T‚Tƒelmwife, aznauri, azati, Tarxani) da<br />

`Ta<br />

Tavi<br />

visuf<br />

sufle<br />

lebis<br />

bis~ (T‚Tmflobeloba, T‚Tƒelmwifeba, aznaureba,<br />

aznaurobiTi) semantikuri velebi.<br />

gamWvirvale Sedgenilobis kompozitebis Tavis<br />

vis-ufa<br />

ufali<br />

da<br />

Tavis<br />

vis-uf<br />

ufle<br />

leba<br />

semantika dReisaTvis umTavresad adamianis (aseve<br />

sagnis an movlenis) fizikuri, xorcieli mdgomareobisa Tu vi-<br />

Tarebis WrilSi ganixileba (ix. qegl-i). Zvel qarTulSi polisemiuri<br />

Tavi<br />

visu<br />

sufa<br />

fali<br />

(`Tavisufali~, `ganTavisuflebuli~, `rac<br />

enebos, qnas~, `aravisi mona~, `warCinebuli~, `didgvarovani~,<br />

`aznauri~, `keTilSobili~, `upatrono~) sami semantikuri mimarTulebiT<br />

warmodgeba: `sa<br />

sazo<br />

zoga<br />

gadod<br />

Tavi<br />

visu<br />

sufa<br />

fali<br />

li~, `ra<br />

raimes<br />

mesgan<br />

an vinmes<br />

mesgan<br />

Tavi<br />

visu<br />

sufa<br />

fali<br />

li~ da `sa<br />

sagan<br />

ange<br />

gebo<br />

(ma<br />

maRa<br />

Rali<br />

li) soci<br />

cialu<br />

luri<br />

statu<br />

tusis<br />

mqone<br />

ne~.<br />

3. ufal-Si aRadgenen arqetipebs: erTi mxriv _ *-uf<br />

//<br />

*uf<br />

+ -al<br />

(n. mari, s. janaSia, r. gordeziani), meore mxriv _<br />

*uf<br />

uf- // *f- + al, Sdr.: uf-l-eb-a; me-uf<br />

uf-e → me-f-e; s-uf<br />

uf-ev-a<br />

(feinrixi-sarjvelaZe) da mesame mxriv _ oden *f (v. Tofuria,<br />

g. maWavariani, T. uTurgaiZe).<br />

*ufal<br />

ufal-, *uf<br />

uf-, *fal<br />

fal-, *f- arqetipTa Tavdapirvel mniSvnelobad<br />

varaudoben `floba; qona-yola~-s (n. mari, arn. Ciqobava,<br />

f. erTeliSvili, g. maWavariani, r. gordeziani), ris dasturadac<br />

uTiTeben: zan. ma-f-un<br />

un, ga-f-un<br />

`qona, yola~. Riad rCeba<br />

Tavkiduri u-s Tavdapirveli funqcia da mniSvneloba. arqetip-<br />

Ta amgvari etimologiuri gaazreba gvavaraudebinebs ufal-is<br />

(`RmerTis~) amosaval semantikas: `yo<br />

yovel<br />

velTa<br />

da yove<br />

veli<br />

lives<br />

uze-<br />

naesi<br />

si, meuf<br />

ufle<br />

le, mflobe<br />

beli<br />

(mqo<br />

mqoni<br />

da myoli<br />

li)~ → `yo<br />

yove<br />

veli<br />

lives<br />

zeci<br />

cieri<br />

bato<br />

toni<br />

ni, patro<br />

roni<br />

ni~ → `yo<br />

yove<br />

veli<br />

lives<br />

da yovel<br />

velTa<br />

zeci<br />

cie-<br />

ri meufe<br />

fe~.<br />

75<br />

4. Tavi<br />

visu<br />

sufa<br />

falis<br />

Tavdapirveli semantikis gasaazreblad<br />

uaRresad sagulisxmoa u_o uqonlobis afiqsiT nawarmoebi<br />

Zveli qarTuli u-ufl<br />

ufl-o `upatrono; `Tavisufali~ (aseve<br />

msgavsi warmoebis u-me<br />

meuf<br />

uf-o, u-me<br />

mefo<br />

fo- `Tavisufali~).<br />

ieremia winaswarmetyvelis wignSi (`Tqua erman Cemman, da<br />

uuflo<br />

viyvneT<br />

vneT da Senda arRara movideT merme~ _ ieremia 2,<br />

31) uuflo<br />

Taviseburi leqsikur-semantikuri funqciiT<br />

warmoCndeba: israelianebma uari Tqves ufalze<br />

(zecier meufeze),<br />

da sakuTari nebiT gaiTavisufles Tavi zecieri patronisagan,<br />

maT Tavis nebaze yofna amjobines da darCnen uuflod<br />

`upatronod~ (anu umeufod<br />

_ zecieri meufisa da patronis<br />

gareSe). amgvari boroti arCevaniT eri Tu kaci sakuTari Tavis<br />

uflad sakuTarsave Tavs ganagebs (Sdr. am muxlis Zveli rusuli<br />

Targmani: "мы сами себе господа") da amdenad aris uuflo<br />

(←*u-fal<br />

fal-o) `Tavisufali~, anu `sakuTari nebiT ganTavisuflebuli<br />

zecieri uflisagan~.<br />

Zveli qarTuli uuflo<br />

gasaocari sizustiT gamoxatavs<br />

qristiani qarTveli eris uaryofiT damokidebulebas uuflo<br />

(uRmerTo) myofobasa da cxovrebis wesze, rodesac uaryof<br />

ufal RmerTs, jiutad rCebi T‚Tmflobe<br />

belad<br />

da gaugonari<br />

kadnierebiT ewevi TviTrjulobas (Sdr.: Zveli qarTuli T‚Tu-<br />

fali<br />

`kadnieri~ da T‚Tufle<br />

leba<br />

`kadniereba~).<br />

5. amis sapirispirod, sakuTriv Tavis<br />

vis-ufal<br />

ufal-is Tavdapirveli<br />

semantika itevs `Tavisuflebis~ namdvil qristianul Sinaarss:<br />

WeSmaritad Tavis<br />

vis-ufa<br />

ufali<br />

igia, visac Tavis<br />

patronad<br />

ufali<br />

hyavs da Tavis<br />

neba-survilebs uflis<br />

nebisaebr warmar-<br />

Tavs. RvTivmoniWebuli WeSmariti Tavisuflebis RirsebiT is<br />

imoseba, vinc Tavis<br />

`wadilTa nebas~ dauf<br />

ufle<br />

lebia<br />

da Tavi<br />

visi<br />

nebiT<br />

damorCilebia ufals (da ara codvas). mxolod amgvar Ta-<br />

visuf<br />

sufle<br />

lebas<br />

ziarebuli adamiani Tavisufldeba codvaTagan<br />

(Sdr.: `ukueTu Zeman gangaTavisuflnes, WeSmaritad Tavisufal<br />

iyvneT...~ (ioane 36), `xolo aw ganTavisuflebul xarT codvisa<br />

da damonebul RmrTisa~ (romaelTa mimarT 6, 22).<br />

76

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!