arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI
arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI
arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ciuri<br />
risa da masTan dakav<br />
kavSi<br />
Sire<br />
rebu<br />
bulis<br />
lis~ aRmniSvnelni da, meore<br />
mxriv _ `ma<br />
maRa<br />
Rali wode<br />
debis adami<br />
mianis<br />
nis, Zala<br />
lauf<br />
ufle<br />
lebis<br />
bis, pati<br />
tivi<br />
visa<br />
da qone<br />
nebis mflo<br />
lobe<br />
belis<br />
lis~ aRmniSvnelni.<br />
2. ufal-is leqsikur-semantikuri budis kuTvnilebaa zemoxsenebuli<br />
paradigmis miRma STenili `Tavisufalis~ (Tavisufali,<br />
uuflo, T‚Tmflobeli, T‚TmflobelobiTi, umeufeo,<br />
nebebiTi, nebieri, T‚Tƒelmwife, aznauri, azati, Tarxani) da<br />
`Ta<br />
Tavi<br />
visuf<br />
sufle<br />
lebis<br />
bis~ (T‚Tmflobeloba, T‚Tƒelmwifeba, aznaureba,<br />
aznaurobiTi) semantikuri velebi.<br />
gamWvirvale Sedgenilobis kompozitebis Tavis<br />
vis-ufa<br />
ufali<br />
da<br />
Tavis<br />
vis-uf<br />
ufle<br />
leba<br />
semantika dReisaTvis umTavresad adamianis (aseve<br />
sagnis an movlenis) fizikuri, xorcieli mdgomareobisa Tu vi-<br />
Tarebis WrilSi ganixileba (ix. qegl-i). Zvel qarTulSi polisemiuri<br />
Tavi<br />
visu<br />
sufa<br />
fali<br />
(`Tavisufali~, `ganTavisuflebuli~, `rac<br />
enebos, qnas~, `aravisi mona~, `warCinebuli~, `didgvarovani~,<br />
`aznauri~, `keTilSobili~, `upatrono~) sami semantikuri mimarTulebiT<br />
warmodgeba: `sa<br />
sazo<br />
zoga<br />
gadod<br />
Tavi<br />
visu<br />
sufa<br />
fali<br />
li~, `ra<br />
raimes<br />
mesgan<br />
an vinmes<br />
mesgan<br />
Tavi<br />
visu<br />
sufa<br />
fali<br />
li~ da `sa<br />
sagan<br />
ange<br />
gebo<br />
(ma<br />
maRa<br />
Rali<br />
li) soci<br />
cialu<br />
luri<br />
statu<br />
tusis<br />
mqone<br />
ne~.<br />
3. ufal-Si aRadgenen arqetipebs: erTi mxriv _ *-uf<br />
//<br />
*uf<br />
+ -al<br />
(n. mari, s. janaSia, r. gordeziani), meore mxriv _<br />
*uf<br />
uf- // *f- + al, Sdr.: uf-l-eb-a; me-uf<br />
uf-e → me-f-e; s-uf<br />
uf-ev-a<br />
(feinrixi-sarjvelaZe) da mesame mxriv _ oden *f (v. Tofuria,<br />
g. maWavariani, T. uTurgaiZe).<br />
*ufal<br />
ufal-, *uf<br />
uf-, *fal<br />
fal-, *f- arqetipTa Tavdapirvel mniSvnelobad<br />
varaudoben `floba; qona-yola~-s (n. mari, arn. Ciqobava,<br />
f. erTeliSvili, g. maWavariani, r. gordeziani), ris dasturadac<br />
uTiTeben: zan. ma-f-un<br />
un, ga-f-un<br />
`qona, yola~. Riad rCeba<br />
Tavkiduri u-s Tavdapirveli funqcia da mniSvneloba. arqetip-<br />
Ta amgvari etimologiuri gaazreba gvavaraudebinebs ufal-is<br />
(`RmerTis~) amosaval semantikas: `yo<br />
yovel<br />
velTa<br />
da yove<br />
veli<br />
lives<br />
uze-<br />
naesi<br />
si, meuf<br />
ufle<br />
le, mflobe<br />
beli<br />
(mqo<br />
mqoni<br />
da myoli<br />
li)~ → `yo<br />
yove<br />
veli<br />
lives<br />
zeci<br />
cieri<br />
bato<br />
toni<br />
ni, patro<br />
roni<br />
ni~ → `yo<br />
yove<br />
veli<br />
lives<br />
da yovel<br />
velTa<br />
zeci<br />
cie-<br />
ri meufe<br />
fe~.<br />
75<br />
4. Tavi<br />
visu<br />
sufa<br />
falis<br />
Tavdapirveli semantikis gasaazreblad<br />
uaRresad sagulisxmoa u_o uqonlobis afiqsiT nawarmoebi<br />
Zveli qarTuli u-ufl<br />
ufl-o `upatrono; `Tavisufali~ (aseve<br />
msgavsi warmoebis u-me<br />
meuf<br />
uf-o, u-me<br />
mefo<br />
fo- `Tavisufali~).<br />
ieremia winaswarmetyvelis wignSi (`Tqua erman Cemman, da<br />
uuflo<br />
viyvneT<br />
vneT da Senda arRara movideT merme~ _ ieremia 2,<br />
31) uuflo<br />
Taviseburi leqsikur-semantikuri funqciiT<br />
warmoCndeba: israelianebma uari Tqves ufalze<br />
(zecier meufeze),<br />
da sakuTari nebiT gaiTavisufles Tavi zecieri patronisagan,<br />
maT Tavis nebaze yofna amjobines da darCnen uuflod<br />
`upatronod~ (anu umeufod<br />
_ zecieri meufisa da patronis<br />
gareSe). amgvari boroti arCevaniT eri Tu kaci sakuTari Tavis<br />
uflad sakuTarsave Tavs ganagebs (Sdr. am muxlis Zveli rusuli<br />
Targmani: "мы сами себе господа") da amdenad aris uuflo<br />
(←*u-fal<br />
fal-o) `Tavisufali~, anu `sakuTari nebiT ganTavisuflebuli<br />
zecieri uflisagan~.<br />
Zveli qarTuli uuflo<br />
gasaocari sizustiT gamoxatavs<br />
qristiani qarTveli eris uaryofiT damokidebulebas uuflo<br />
(uRmerTo) myofobasa da cxovrebis wesze, rodesac uaryof<br />
ufal RmerTs, jiutad rCebi T‚Tmflobe<br />
belad<br />
da gaugonari<br />
kadnierebiT ewevi TviTrjulobas (Sdr.: Zveli qarTuli T‚Tu-<br />
fali<br />
`kadnieri~ da T‚Tufle<br />
leba<br />
`kadniereba~).<br />
5. amis sapirispirod, sakuTriv Tavis<br />
vis-ufal<br />
ufal-is Tavdapirveli<br />
semantika itevs `Tavisuflebis~ namdvil qristianul Sinaarss:<br />
WeSmaritad Tavis<br />
vis-ufa<br />
ufali<br />
igia, visac Tavis<br />
patronad<br />
ufali<br />
hyavs da Tavis<br />
neba-survilebs uflis<br />
nebisaebr warmar-<br />
Tavs. RvTivmoniWebuli WeSmariti Tavisuflebis RirsebiT is<br />
imoseba, vinc Tavis<br />
`wadilTa nebas~ dauf<br />
ufle<br />
lebia<br />
da Tavi<br />
visi<br />
nebiT<br />
damorCilebia ufals (da ara codvas). mxolod amgvar Ta-<br />
visuf<br />
sufle<br />
lebas<br />
ziarebuli adamiani Tavisufldeba codvaTagan<br />
(Sdr.: `ukueTu Zeman gangaTavisuflnes, WeSmaritad Tavisufal<br />
iyvneT...~ (ioane 36), `xolo aw ganTavisuflebul xarT codvisa<br />
da damonebul RmrTisa~ (romaelTa mimarT 6, 22).<br />
76