arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI
arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI
arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XXI
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
n i n o x a x i a S v i l i<br />
arse<br />
sebo<br />
bobis bis seman<br />
manti<br />
tiku<br />
kuri velis<br />
zmnaTa<br />
TaTvis<br />
Tvis (sufeva<br />
sufeva)<br />
enaSi xSirad erTi da imave moqmedebis gamosaxatavad<br />
sxvadasxva zmnaa gamoyenebuli da piriqiT, erTi da igive zmnuri<br />
(an saxeluri) Ziri axali semantikis mqone erTeulebs<br />
udevs safuZvlad.<br />
am TvalsazrisiT gansakuTrebiT sayuradReboa arsebobamyofobis<br />
aRmniSvneli zmnebi, romlebic uZveles leqsikur<br />
fonds warmoadgens.<br />
`arsebobis~ semantikuri velis zmnaTaTvis, rogorc araerTxel<br />
aRniSnula samecniero literaturaSi, niSandoblivia<br />
`qona-yolis~ zmnebad transformaciis unari, agreTve, `mdgomareoba-moZraobisa~,<br />
`gangeba-qmnisa~ da a. S. mniSvnelobebis zmnebad<br />
gardaqmna. amasTan erTad, `arsebobis~ zmnebs SeswevT unari<br />
garkveuli morfologiuri saSualebebiT zmnuri semantikis<br />
gaaqtiurebisa, dinamikur zmnebad gardasaxvisa (Sdr.: ar-s da<br />
i-ar-ebis, h-g-ies da gana-g-ebs...)... masalobrivi da semantikuri<br />
momentebis gaTvaliswinebiT samecniero literaturaSi gamo-<br />
Tqmulia Tvalsazrisi, rom `arseboba-mdgomareobisa~, `qona-yolisa~<br />
da `moZraobis~ zogierT zmnasa da nacvalsaxels saerTo<br />
Zireuli masala gaaCniaT, kerZod: [r]: a-r-s _ r-a; [g]:h-g-ies, e-<br />
g-o _ i-g-i, e-g-e; [vi]: u-vi-s _ vi-n (a. arabuli, e. osiZe, m.<br />
qurdiani).<br />
Zvel qarTulSi arsebobis aRsaniSnavad gvxvdeba sufe<br />
feva<br />
(su<br />
sufevs<br />
fevs) zmnac; romelic Zveli qarTulis leqsikonebSi umetesad<br />
ganmartebulia, rogorc `mefoba, batonoba~.<br />
`ufali s u f e v s, Sueniereba Seimosa~ fsal. 92, 1<br />
sufe<br />
feva<br />
va, sasu<br />
sufe<br />
feve<br />
veli<br />
li, ufali<br />
da a. S. ukve xanmet teqstebSia<br />
dadasturebuli:<br />
`mamao Cueno [zecaTao[ romeli xar caTa Sina wmida xiyavn<br />
saxeli Seni movedin s u f e v a Seni~... maTe 6, 910. luka<br />
11, 2. `s a s u f e v e l i c a T a xiiZulebis~... maTe 11, 12.<br />
`mieriTgan s a s u f e v e l i R m r T i s a xexarebis~... luka<br />
16, 16.<br />
sulxan-sabas ganmartebiT, sufe<br />
feva<br />
`maRali mefobaa~, sa-<br />
sufe<br />
feve<br />
veli<br />
ki: `ese ars samyofi angelozTa, sada wmidani arian<br />
winaSe R½Tisa B~... (sulxan-saba, II).<br />
rogorc arn. Ciqobava aRniSnavs, `s-uf-ev-s, me-uf-e, ufal-<br />
erTi Ziridan nawarmoebi Cans; esaa uf- (romelSic SesaZlebelia<br />
-u- Zirs Sexorcebuli prefiqsi iyos). s-uf-ev-s zmna-<br />
Si s- prefiqsi isevea Semonaxuli, rogorc Se-i-s-yid-a, gamo-i-syid-a-Si~...<br />
(arn. Ciqobava).<br />
sufe<br />
feva<br />
qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi asea ganmartebuli:<br />
`Zv. da wign. saxeli sufevs zmnis moqmedebisa, _ mefoba,<br />
batonoba; arseboba, yofna... sasu<br />
sufe<br />
feve<br />
veli<br />
ekl. wmindanTa<br />
sulebis samkvidrebeli zecaSi, _ samoTxe~... (qegl VI, Tb.,<br />
1960).<br />
sufe<br />
feva<br />
zmnis amosavali mniSvneloba `arseboba, myofoba~<br />
unda yofiliyo, Semdeg ki `mefoba, batonoba, mflobeloba~ da<br />
a. S. da es bunebrivicaa, radganac, rogorc aRniSnulia samecniero<br />
literaturaSi, qona-yolis zmnebi pirveladni ar arian,<br />
isini saTaves arseboba-mdgomareobis zmnebidan iReben. am TvalsazrisiT,<br />
sainteresoa, rom msoflioSi gvaqvs iseTi enebi, romlebSic<br />
`qona-yolis~ aRmniSvneli zmna ar moipoveba, magram<br />
warmodgenilia `arsebobis~ gamomxatveli zmnebi (e. benvenisti),<br />
xolo iberiul-kavkasiur enebSi `qona-yolis~ Sinaarsis gadmocemis<br />
TvalsazrisiT ramdenime safexuri gamoiyofa (v. Sengelia).<br />
amgvarad, varauds qarTulSi `arsebobis~ semantikis pirveladobis<br />
Sesaxeb sxva enebSi arsebuli viTarebac uWers mxars.<br />
89<br />
90