Profielcommissie - Bruggen bouwen tussen natuur en ... - USG Vox

Horizontale en verticale samenhang
Horizontale samenhang is de samenhang tussen profielen en tussen vakken alsook de
transfer van het ene vak naar het andere. Het gaat hierbij zowel om het gemeenschappelijke
deel van de profielstructuur als om het profieldeel. Bij verticale samenhang
gaat het om de doorlopende leerlijnen in vakken en in clusters van vakken van onderbouw,
via het derde leerjaar, naar de tweede fase en vervolgens naar het hoger onderwijs.
Er is sprake van aansluitingsproblemen indien deze overgangen met betrekking
tot de vakinhoud, de pedagogisch-didactische aanpak, de leeromgeving of de verwachtingen
van leerlingen te abrupt zijn en het leren belemmeren.
De Profielcommissies hebben al in het ‘Kortetermijnadvies’ verwoord dat er twee
argumenten zijn die, nog sterker dan voorheen, samenhang noodzakelijk maken. In
het wetenschappelijke onderwijs en onderzoek, maar ook in het bedrijfsleven en bij
maatschappelijke vraagstukken is steeds meer sprake van een inter- en multidisciplinaire
aanpak. Hoewel leerlingen zeker kennis moeten nemen van de monovakken,
kan het niet zo zijn dat het tweede-fase-onderwijs voorbijgaat aan deze eisen van
inter- en multidisciplinaire aanpak.
Het tweede hoofdargument is dat de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming in het
kader van de vernieuwing van het wettelijk kader voor de onderbouw voorstellen
heeft gedaan om meer samenhangend onderwijs te realiseren. (zie hoofdstuk 3)
Samenhang in het onderwijs laat zich niet bevorderen door een enkelvoudig advies. De
Profielcommissies zijn dan ook van mening dat er op diverse niveaus in het onderwijs
aandacht aan geschonken moet worden: op macroniveau door de overheid, op mesoniveau
door de schoolleiding en op microniveau door docenten en leerlingen. Als adviescommissies
van de minister beperken zíj zich hierbij hoofdzakelijk tot het macrodomein
waar de minister verantwoordelijk voor is en ook de beleidsmogelijkheden voor bezit.
Oriëntatiefase in het derde en vierde leerjaar; verticale samenhang
De aansluitingsproblemen tussen onder- en bovenbouw zijn eerder vergroot dan verkleind
met de invoering van de tweede fase. 7 Daar zijn verschillende oorzaken voor
aan te wijzen. Al voor de tweede fase en de afschaffing van de basisvorming was er
een strakke scheiding tussen onder- en bovenbouw wat betreft programma en didactiek.
De Taakgroep Vernieuwing Basisvorming heeft de onderbouw per 2006 anders
ingericht (zoals vermeld in hoofdstuk 3). De tweede fase sluit daar (nog) niet op aan.
De introductie van de tweede fase heeft destijds het verschil in programma en didactiek
tussen onder- en bovenbouw verder vergroot. Oorzaken hiervan liggen in het feit
dat leerlingen nu al in het vierde leerjaar starten met hun examenprogramma en dan
al cijfers krijgen die meetellen in de zak-/slaagregeling terwijl daar eerder pas sprake
van was in het vijfde of zesde leerjaar. Ook de invulling van het studiehuis (zie 5.1.1)
met hogere eisen aan zelfwerkzaamheid, een rooster met contacturen en keuzewerktijd
en studiewijzers als planningsinstrument, is op veel plaatsen debet aan de vergroting
van de kloof tussen onder- en bovenbouw.
De Profielcommissies hebben in overleg met de projectgroep Onderbouw-vo geconcludeerd
dat het derde en vierde (vwo) leerjaar meer moeten gaan functioneren als
oriëntatiefase. Een fase waarin leerlingen zich breed kunnen oriënteren zowel op de
eigen mogelijkheden en talenten waarop de keuze voor profielen gebaseerd kan worden,
alsook op de tweede fase en de veranderingen in het leren en de leerstof die
deze met zich meebrengt. Daarom vinden de Profielcommissies het niet raadzaam om
het derde leerjaar te rekenen tot de onderbouw of bovenbouw. Dit scherpt het breukvlak
tussen onder- en bovenbouw nog meer aan, zet scholen aan tot een tweedeling
in locaties, docententeam en schoolleiding en draagt niet bij tot het realiseren van een
verticale samenhang tussen onder- en bovenbouw.
36