2009-2 - Algemene Ledenvergadering zaterdag 21 april 2012

werken bij het rijk 73
dezelfde plaats, hadden samen gestudeerd en zelfs tegelijkertijd de doctorstitel behaald –
zou dit verzoek vast niet geweigerd worden. Zijn vader had hier immers zelfs min of meer
recht op, aangezien deze ooit hetzelfde Dekanaat aan zijn vriend had overgedaan. 29 Als zijn
vader dit geen goed plan vond, dan zou Nicolaas het waarderen als hij in ieder geval elders
een ‘winstgevend kanunnikaat’ voor hem kon regelen.
De brief van de twintigjarige Nicolaas illustreert een aantal fenomenen die niet vreemd
waren aan de eerste helft van de 16de eeuw. Het was (en is soms ook nu nog) van groot belang
om te weten wanneer een functie vrijkwam. Snel handelen bij een vrijkomende functie
kon er voor zorgen dat andere mogelijke sollicitanten geen kans meer kregen hun kandidaatschap
te bepleiten. Het kon daarom de moeite lonen om de gezondheid van zittende
functionarissen in de gaten te houden. Over de vervulling van het ambt van de zieke raadsheer
bij het Hof van Holland Willem van Berendrecht werd bijvoorbeeld ook gecorrespondeerd
in 1507. 30 Echter, toen werd de huid verkocht voordat de beer geschoten was: de man
herstelde van zijn ziekte en behield zijn functie. Het is de vraag hoeveel gelukswensen hij
daarvoor heeft mogen ontvangen. Ook in het volgende zal telkens het belang van ‘er op tijd
bij zijn’ terugkomen.
De resignatio in favorem
Als een functionaris ziek of gewoon te oud en zwak werd, maar nog niet noodzakelijkerwijs
zou komen te overlijden, dan kon het de moeite waard zijn om hem te stimuleren zijn ambt
over te doen via een zogenaamde resignatio in favorem. De resignatio in favorem had zijn wortels
in het canoniek recht en was gebaseerd op het idee dat een ambt het bezit was van de bekleder
die er mee kon doen wat hij wilde. In de praktijk was de resignatio in favorem een verzoek
van de ambtenaar aan de vorst om zijn functie aan een ander te geven. 31 Het was vervolgens
aan de vorst of een van zijn vertegenwoordigers de resignatio goed te keuren. Door het goedkeuren
verleende de vorst, of in zijn naam de landvoogdes, een gunst aan de resignerende
ambtenaar, waardoor hij deze weer aan zich bond. Aan de andere kant verloor hij zo deels
de controle over wie er in de instellingen terecht kwam.
In feite spoorde Nicolaas zijn vader in 1525 aan om zijn oude vriend tot een resignatio te bewegen.
Volgens Nicolaas zou dat bijna niet geweigerd kunnen worden omdat deze vriend
het ambt immers ook door middel van een resignatio van zijn vader had verkregen. Een dergelijk
een-tweetje zou niet uniek geweest zijn. Weer kan een parallel getrokken worden met
de al eerder genoemde raadsheer bij het Hof van Holland, Willem van Berendrecht. In 1493
resigneerde Cornelis de Jonge zijn ambt van raadsheer aan Willem, die vervolgens zo vriendelijk
was hetzelfde ambt in 1509 weer te resigneren aan de zoon van Cornelis. 32
29 Nicolaas Everaerts was deken van de Sint Goedele te Brussel van 1506-1510. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid om dit
dekanaat.
30 Floris van Egmond en enkele niet bij name genoemde anderen hadden landsadvocaat François Coebel voor de post aanbevolen.
A.J.G. Le Glay, Correspondance de l’Empereur Maximilien Ier et de Marguerite d’Autriche, 2 vols. (Parijs 1839) nr. 22. Margareta
aan Maximiliaan van Oostenrijk, december 1507.
31 Zie bijvoorbeeld: Brand, ‘Appointment strategies’, 91-92; Damen, De staat van dienst, 159; P. van Peteghem, De Raad van
Vlaanderen en staatsvorming onder Karel V (1515-1555) (Nijmegen 1990) 432-433. Rekenmeester Thomas Beukelaar beschouw
de zijn ambt blijkbaar ook als zijn bezit. Op 19 maart 1504 protesteerde hij omdat iemand in zijn plaats de functie
van rekenmeester verworven zou hebben, ‘dair hij noeyt consent noch overgifte of gedaen hadde nyemande wie hij was
mer hadden tselve gedaen up hoire frivoel te kennen geven’. Nationaal Archief, Grafelijkheidsrekenkamer, Regesten
(=RekReg), inv. nr. 29, f. 74r.
32 Nationaal Archief, Grafelijkheidsrekenkamer, Rekeningen (=RekRek), inv. nr. 343, f. 171v.