2009-2 - Algemene Ledenvergadering zaterdag 21 april 2012

werken bij het rijk 79
ander te geven, die daardoor ondanks de beloftes aan andere partijen een serieuze kandidaat
werd voor de functie.
Ik heb vier manieren onderscheiden waarop iemand succesvol kon proberen te solliciteren:
via de resignatio in favorem, door een belofte te verkrijgen voor een bepaald ambt, door
persoonlijk langs te gaan bij vorst of landvoogdes, of door een patroon voor jou te laten solliciteren.
Geen van deze manieren sloot de andere mogelijkheden uit. De voorspraak van een
patroon alleen kon genoeg zijn om een ambt te verkrijgen en is ook een vaak terugkerend
element bij de andere drie vormen van solliciteren. Het verkrijgen van een belofte voor een
functie was de minst betrouwbare manier. Als de timing van anderen beter was dan konden
zij met het ambt aan de haal gaan. Zeker als de toegang tot de juiste kanalen beperkt was,
zoals Maarten van Naarden in het verre Friesland ondervond, dan was het moeilijk de belofte
te gelde te maken.
De dynamische selectieprocedure zorgde soms voor onduidelijke situaties waarin verwijten
snel geuit werden en veel mannen die meenden recht te hebben op een bepaalde functie
teleurgesteld moesten worden. President Gerrit van Assendelft weigerde op een gegeven
moment zelfs nog zijn advies te geven over de invulling van een vacature, om mogelijke verwijten
zoveel mogelijk te vermijden. Het is dus plausibel dat noch de sollicitanten, noch de
zittende ambtenaren blij waren met de manier waarop de ambten vergeven werden. Uiteindelijk
kwam het plan voor het vastleggen van een procedure van de onderdanen in de Staten
van Holland. Op hun verzoek mocht het college van raadsheren een voordracht van drie personen
doen voor een bepaalde functie. Het is daarbij zeer goed mogelijk dat de ambtenaren
van het Hof van Holland de Staten van Holland tot dit verzoek hadden aangezet. 55 De ambtenaren
kregen zo immers zelf een duidelijke rol bij de invulling van de vacature, zonder dat
er veel ruimte was voor verwijten van vriendjespolitiek. Voor de onderdanen had de regeling
nog meer voordelen, omdat de landvoogdes niet meer iedereen kon benoemen die zij wilde
en ongewenste elementen niet meer in de Raad terecht zouden komen. 56 Het vastleggen van
regels, het terugdringen van de informele kanten van de maatschappij en de voortschrijdende
staatsvorming werden daardoor in dit geval van onderop gestimuleerd.
Het is begrijpelijk dat de landvoogdes tot die tijd geen haast had om de sollicitatieprocedure
vast te leggen. Zonder een vaste procedure kon ze immers flexibel zijn in wie zij wilde
belonen met (de belofte van) het vergeven van een ambt (aan een cliënt). In de eerste helft
van de 16de eeuw was het staatsgezag nog niet sterk genoeg om zonder dergelijke patronagemogelijkheden
te kunnen en het is gezien het verdere verloop van de Hollandse geschiedenis
zeer de vraag of het dat in de tweede helft van de 16de eeuw wel kon.
55 Ter Braake, Met Recht en Rekenschap, 102.
56 In deze jaren speelden problemen met de Vlaamse raadsheer Willem Snouckaart een rol. Een ‘allochtone’ raadsheer werd
in het algemeen graag geweerd en een Vlaming zou daarom weinig kans hebben om door het Hof van Holland genomineerd
te worden voor een raadsheerpost. Zie voor de problemen met Willem Snouckaart: Ibidem, hoofdstuk 6 paragraaf 5.