2009-2 - Algemene Ledenvergadering zaterdag 21 april 2012
2009-2 - Algemene Ledenvergadering zaterdag 21 april 2012
2009-2 - Algemene Ledenvergadering zaterdag 21 april 2012
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Boekbesprekingen<br />
Steven van Schuppen, Onland en geestgrond. Het mentale<br />
landschap in de ruimtelijke ordening van de lage landen<br />
(Amsterdam sun, 2007, geïll., in kleur, 192<br />
blz., isbn 978-90-8506-261-5, prijs ¤ 29,50).<br />
Dit boek is een pleidooi om te komen tot een échte<br />
culturele planologie. Niet dus slechts ‘de opgave<br />
om materiële resten van de geschiedenis een<br />
moderne functie te geven’ (blz. 9) maar als uitgangspunt<br />
het doorleefde en levende landschap<br />
met alle gedachten, dromen, onuitgevoerde toekomstplannen<br />
die er in verzonken liggen. Nu leidt<br />
culturele planologie tot benauwd regionalisme, dat<br />
maar al te vaak een clichématige identiteitsconstructie<br />
blijkt waaraan niet alle inwoners deel hebben<br />
en waarbij commercieel misbruik op de loer<br />
ligt. Van Schuppen pleit<br />
voor een kritische benadering<br />
die tegen de bureaucratie<br />
en de markt in<br />
durft te gaan. Experimenten<br />
in concrete situaties<br />
die moeten leiden tot<br />
werkbare strategieën. De<br />
kernbegrippen van het<br />
boek zijn kortom mentaal<br />
landschap, culturele<br />
planologie en kritisch regionalisme,<br />
die hij in vijf voorbeelden evenveel<br />
hoofdstukken wil uitwerken.<br />
Een voorbeeld is de eerste casus. In ‘Wassend<br />
water, slinkend volk’ staat krimp centraal: de bevolking<br />
zal gaan afnemen en de natuurlijke omstandigheden<br />
zorgen ervoor dat het water oprukt,<br />
waardoor het bewoonbare areaal vermindert. Het<br />
mentale landschap dat volgens Van Schuppen hierbij<br />
hoort, heeft drie stadia doorlopen: van angst<br />
omdat men zich overgeleverd voelde aan de natuurkrachten<br />
(middeleeuwen), via een bewustwording<br />
van patronen en processen, waardoor de<br />
mens meer controle kreeg over het water, tot hubris,<br />
overmoed, nu we denken de schepping te<br />
hebben getemd. Die mentale ontwikkeling hangt<br />
samen met een veranderende levenshouding, veroorzaakt<br />
door de Reformatie, waardoor de mens<br />
zich ontworstelt aan magisch denken en meer verantwoordelijkheid<br />
neemt voor het eigen lot. We<br />
zijn daarin echter doorgeschoten en dienen nu van<br />
onze dwaalweg terug te keren en toe te geven dat<br />
we niet alles kunnen controleren en dat we offers<br />
zullen moeten brengen om tot een beter evenwicht<br />
te komen. Dat zal ook meer flexibiliteit vragen in<br />
onze omgang met de elementen. Maar juist de<br />
krimpende bevolking schept letterlijk en figuurlijk<br />
ruimte om minder star om te gaan met de oude erfvijand<br />
water en geeft mogelijkheden het land weer<br />
leefbaarder te maken. Omdat beide processen niet<br />
synchroon lopen, is het zaak te anticiperen en creatief<br />
te zijn. Geen grote investeringen in woonwijken<br />
waar zich straks niemand zal willen vestigen,<br />
maar wel vernieuwde kustverdediging die ook fungeert<br />
als natuur- en recreatiegebied.<br />
Ook in de andere bijdragen probeert Van Schuppen<br />
de wisselwerking tussen leefruimte en mentaliteitsverandering<br />
als uitgangspunt te nemen om<br />
historische ontwikkelingen te verklaren en een<br />
richting voor de toekomst aan te geven. ‘De toeristische<br />
kust’ gaat in op modernisme en traditionalisme<br />
op de eilanden Goeree en Texel. Recreatie is<br />
daarbij de katalysator: weliswaar economisch van<br />
groot belang, maar ook bedreigend voor de traditionele<br />
levenswijze. Waar Goeree zich verzet tegen<br />
recreatie, maar door zijn kleinschaligheid tot een<br />
goede combinatie zou kunnen komen, heeft Texel<br />
altijd een zeer open houding gehad jegens de bezoekers<br />
van elders. Juist Texel begint zich nu te bezinnen<br />
op de nadelen daarvan, omdat ook daar een<br />
gevoel ontstaat dat de kernwaarden van de Texelse<br />
samenleving worden bedreigd door de buitenstaanders.<br />
De andere casussen richten zich op de rol van de<br />
boerenstand in het behouden van het landschap<br />
van het Groene Hart, de (on)mogelijkheden om samenlevingen<br />
te plannen zoals rondom IJmuiden is<br />
gebleken, en een vergelijking tussen de textielindustrie<br />
van het Franse Mulhouse en Twente.<br />
De inleiding van dit boek is zeer verfrissend:<br />
Van Schuppen is niet bereid om politiek courante<br />
kretologie te herhalen. Hij doet een bewonderenswaardige<br />
poging die kreten om te zetten in concrete<br />
oplossingen. Veel van die mooie woorden namelijk,<br />
worden niet geschraagd door een goed<br />
doordachte filosofie en blijken bij nader inzien teveel<br />
interne tegenstrijdigheden te bevatten of te ver<br />
van de praktijk te staan om uitvoerbaar te zijn. Maar<br />
dat is niet voor niets: oud en nieuw verenigen in<br />
ruimtelijke ordening is in veel opzichten ongelooflijk<br />
ingewikkeld, omdat belangen, overtuigingen,<br />
interpretaties en kennis zo uiteen kunnen lopen.<br />
Van Schuppen geeft veel ‘food for thought’ maar<br />
ook hem is het niet gelukt om zijn voorbeelden zo<br />
te kiezen dat ze tot dieper inzicht leiden. Al is het<br />
maar omdat soms wel erg kort door de bocht wordt<br />
gegaan (denk aan de relatief grote waterwerken die
Change language