2009-2 - Algemene Ledenvergadering zaterdag 21 april 2012

sen deze twee groepen kooplieden in Bergen tijdens
de late middeleeuwen. De auteur wijst echter
op het feit dat de Hanze niet noodzakelijkerwijs gezien
moet worden als één uniform orgaan. Het is
om deze reden dat zij er voor gekozen heeft om
binnen de Hanze een onderscheid aan te brengen
tussen kooplieden uit Lübeck en Overijssel (namelijk
kooplieden uit de steden Kampen, Deventer en
Zwolle). Een dergelijk onderscheid was wat betreft
Holland minder noodzakelijk gelet op het feit dat
haast alle Hollandse kooplieden in Bergen afkomstig
waren uit Amsterdam. De keus om te kijken
naar deze drie groepen (Lübeck, Overijssel en Holland)
is natuurlijk goed te verdedigen, maar het
blijft onduidelijk waarom de auteur geen aandacht
heeft besteed aan kooplieden uit Bergen / Noorwegen
zelf.
De zeven inhoudelijke hoofdstukken van dit
proefschrift zijn gebaseerd op een grote hoeveelheid
gepubliceerde en ongepubliceerde primaire
bronnen. Het feit dat de auteur alle benodigde talen
beheerst, heeft haar in staat gesteld om alle
kanten van haar verhaal zo evenwichtig mogelijk te
belichten. Het uitvoerige notenapparaat is hier een
goede getuige van.
In de hoofdstukken van haar studie heeft Wubs-
Mrozewicz steeds geprobeerd om de drie verschillende
groepen met elkaar te vergelijken. Hierbij
maakt zij gebruik van de concepten in-group en outgroup
om aan te geven of er sprake was van één
groep of dat er wellicht onderscheid gemaakt werd
tussen de verschillende groepen. In hoofdstukken
1 en 2 wordt aan de hand van dit concept gekeken
naar de rechten die de verschillende groepen wisten
te verwerven. Wubs-Mrozewicz concludeert dat
de Hanze één in-group vormde en dat er in dit opzicht
geen onderscheid gemaakt werd tussen
kooplieden uit Overijssel, Lübeck of de andere
Hanzesteden. Er bestonden echter wel verschillen
tussen de Hanze en Holland. Doordat de Deense
koning bij zijn strijd om de macht in Scandinavië
de hulp van Lübeck niet kon missen, sloeg zijn beleid
tot de late 16de eeuw namelijk vaak door in het
voordeel van de Hanze.
In hoofdstuk 3 wordt vervolgens gekeken hoe
de drie groepen georganiseerd waren. Wat betreft
de Hanze worden ook vergelijkingen gemaakt met
de andere belangrijke kantoren. De auteur laat zien
dat in Bergen de belangrijke ambten binnen het
kantoor van de Hanze gedomineerd werden door
kooplieden uit Lübeck. De kantoren in Brugge en
Londen werden minder gedomineerd door één en-
boekbesprekingen 125
kele groep, maar in Novgorod was daarentegen wel
weer sprake van een dergelijke dominantie. Kooplieden
uit Overijssel bekleedden in eerste instantie
wel ambten, maar het lijkt er op dat dit vanaf de late
15de eeuw niet meer het geval was. Op enkele uitzonderingen
na waren de Overijsselse kooplieden
blijkbaar tevreden met deze situatie. In tegenstelling
tot de Hanze organiseerden de Hollanders
zich niet op een dergelijke wijze in Bergen. Zij beperkten
zich tot het oprichten van een Bergenvaardersgilde
in Amsterdam.
Hoofdstuk 4 bestudeert waar de verschillende
kooplieden zich vestigden binnen Bergen om te
zien of er in dit opzicht sprake was van in-groups en
out-groups. In de 14de en 15de eeuw was bijna geheel
Bryggen – het noordoostelijke
deel van de haven
van Bergen waar de
Hanzeaten woonden – in
handen van de Hanze. De
Hanze kooplieden vestigden
zich echter ook elders
in de stad en er waren ook
enkele Noorse gebouwen
in Bryggen. Aanvankelijk
vestigden kooplieden uit
de IJsselsteden zich niet in
Bergen, maar dit veranderde
toen zij vanaf de jaren
1460 een rol in de driehoekshandel (met Baltisch
graan en stokvis uit Bergen) gingen spelen. Het in
de winter vestigen in Bergen – om zo (krediet)relaties
met de lokale vissers te kunnen onderhouden
– werd hierdoor noodzakelijk. Door te laten zien
dat zij zich onder andere vestigden in Bryggen, wil
Wubs-Mrozewicz aantonen dat ze duidelijk een ingroup
waren. De Hollanders behoorden hier niet
toe en vestigden zich in een ander deel van de stad
(met name in Stranden, aan de andere kant van de
haven). Bovendien verbleven zij vooral tijdens de
zomer in de stad.
Hoofdstuk 5 kijkt naar de regels die betrekking
hadden op de leden van de in-group. Deze regels
hadden tot doel om de coherentie binnen het kantoor
te versterken en tegelijkertijd de grens met
niet-Hanze kooplieden duidelijk te maken. Tot het
midden van de 14de eeuw lag de nadruk vooral op
het vastleggen wie er bij de in-group hoorde, daarna
lag de nadruk sterker op het aangeven wie tot de
out-group behoorde. Uiteindelijk kon je alleen tot
het kantoor behoren als je ook in een Hanzestad
geboren was. Hoofdstukken 6 en 7 bespreken ten