2009-2 - Algemene Ledenvergadering zaterdag 21 april 2012

Serge ter Braake
Werken bij het Rijk
Solliciteren in de eerste helft van de 16de eeuw
Het is algemeen bekend dat de kansen op een succesvolle sollicitatie vergroot worden door factoren die
weinig te maken hebben met een goed cv. Zaken als op tijd weten waar een vacature vrijkomt en ‘netwerken’
zijn voor het verwerven van sommige functies minstens zo belangrijk. In dit artikel wordt het
fenomeen solliciteren in de eerste helft van de 16de eeuw onder de loep genomen aan de hand van de carrière
van Nicolaas Nicolai, raadsheer bij het Hof van Holland. In de nog grotendeels informele maatschappij
waarin hij leefde, zonder enige vastgelegde regels over een selectieprocedure, was het van groot
belang om de juiste strategieën toe te passen bij een sollicitatie. Het zal blijken dat het vooral voor de
vorst en de landvoogdes gunstig was om de gang van zaken bij het vrijkomen van een functie ‘vaag’ te
houden. Het initiatief tot een vastgelegde procedure kwam daarom uiteindelijk van de onderdanen in
de Staten van Holland. Op die manier werd een rationeler aanstellingsbeleid van de ambtenaren gestimuleerd
van onderop en niet vanuit het centrum.
Het is overigens verbazingwekkend dat die oude Van der Ee nu nog niet wil doodgaan.
Schrijf mij over zijn slechte gezondheid, als je me een plezier wilt doen. 1
Het bovenstaande citaat is afkomstig van Nicolaas Nicolai. Nicolaas koesterde voor zover
bekend geen persoonlijke wrok tegen ‘die oude Van der Ee’, maar door diens dood zou het
ambt van griffier van de Grote Raad van Mechelen vrijkomen waarop hij dan kon solliciteren.
Nicolaas schreef deze zin in een brief van 25 maart 1534 aan zijn broer Adriaan waarin
hij, ook uit naam van een derde broer Janus, suggesties doet ter verbetering voor diens gedicht
over ‘Het Schaatsenrijden’. De drie gebroeders Nicolai waren bekend als de Tres Fratres
Belgae, die in hun tijd een zekere faam genoten als Neolatijnse dichters. De werken van Janus
(Secundus) Nicolai worden ook nu nog gelezen en zijn vele malen vertaald in het buitenland.
2 De faam van de drie broers als dichters zorgde echter niet voor brood op de plank. Als
zoons van Nicolaas Everaerts, president van het Hof van Holland (1510-1528) en de Grote
Raad van Mechelen (1528-1532), was een ambtelijke carrière vanzelfsprekend om hierin te
voorzien. Aan de hand van de persoon van Nicolaas Nicolai (1504-1570) zal ik hier een beeld
schetsen van de manier waarop er werd gesolliciteerd naar een baan in dienst van de vorst,
Karel V, in de Nederlanden in de eerste helft van de 16de eeuw.
De Bourgondisch-Habsburgse Nederlanden worden gezien als een ‘eenheid’ waarin het
1 J.P. Guépin, De drie dichtende broers. Grudius, Marius en Secundus in brieven, reisverslagen en gedichten (Groningen 2000) 3.8.6. Nicolaas
Nicolai aan Adriaan Nicolai (Grudius aan Marius), 25 maart 1534.
2 Zie voor een uitgave van werken en brieven van de drie broers, in het Latijn en in vertaling, Guépin, De drie dichtende broers,
I en II. Voor Janus Secundus en zijn werk: A.M.M. Dekker, Janus Secundus (1511-1536). De tekstoverlevering van het tijdens zijn
leven gepubliceerde werk (Nieuwkoop 1986); Idem, ‘Leven en werken van Janus Secundus’, Handelingen van de koninklijke kring
voor oudheidkunde, letteren en kunst van Mechelen 90, 2e deel (1986) 17-34; J.P. Guépin, De kunst van Janus Secundus. De ‘kussen’ en
andere gedichten (Amsterdam 1991); Janus Secundus, De kunst van het zoenen. De kussen en andere liefdesgedichten. Vertaald en toegelicht
door J.P. Guépin (Utrecht 1997). Verder over Nicolaas Nicolai: J.P. Guépin, ‘De onuitgegeven gedichten van Grudius,
die betrekking hebben op het debâcle van de inpoldering van De Zijpe’, Handelingen van de koninklijke kring voor oudheidkunde,
letteren en kunst van Mechelen 90, 2e deel (1986) 39-59.