het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

Hoofdstuk 2 – Gelijke behandeling/non discriminatie
2.1 Inleiding
Het gelijkheidsbeginsel komt op verschillende plaatsen in het Nederlandse
rechtssysteem op uiteenlopende wijzen tot uitdrukking. De artikelen 90 quater, 137 en 429
quater WvSr bevatten strafbepalingen waarmee elementen van het gelijkheidsbeginsel
beschermd worden; artikel 5 van de Algemene wet gelijke behandeling (AWGB) verbiedt in het
algemeen om onderscheid te maken; de administratie dient zich te houden aan het beginsel
van behoorlijk bestuur dat zij gelijke gevallen gelijk behoort te behandelen. 33
In de internationale regelgeving waarbij Nederland partij is, is een scala aan bepalingen
te vinden die op (aspecten van) gelijkheid betrekking hebben. Met name in de sfeer van de
Verenigde Naties zijn diverse verdragen tot stand gebracht die het bereiken van (aspecten van)
gelijkheid tot doel hebben, bijvoorbeeld het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van
discriminatie van vrouwen. 34
Het gelijkheidsbeginsel appelleert aan gevoelens over rechtvaardigheid en
gerechtigheid. De hoeveelheid regelgeving die nodig is om het gestalte te doen krijgen, is groot
en neemt nog toe. Blijkbaar is het een moeilijk te realiseren beginsel. Dit hangt samen met het
‘onzelfstandig’ karakter ervan. Het gaat steeds om gelijke behandeling vanuit een bepaald
gezichtspunt. Gelijkheid is vaak niet een waarde op zichzelf, maar heeft betekenis in relatie tot
andere waarden. Het gevolg daarvan is dat voor uiteenlopende gebieden aangegeven of zelfs
geregeld moet worden op welke aspecten en in welke mate gelijke behandeling wenselijk of
geboden is. De grondwetgever van 1983 heeft het gelijkheidsbeginsel neergelegd in artikel 1
van de Grondwet. 35
Het gelijkheidsbeginsel wordt in verband gebracht met een grote verscheidenheid aan
begrippen, zoals het verbod van discriminatie, gelijkheid voor het recht/de wet, gelijke
bescherming door het recht, en ‘affirmative action’ (of corrigerende ongelijkheid, positieve
discriminatie, positieve actie of egaliserende differentiatie). 36
Gelijkheid wil zeggen gelijkheid met anderen die voor zover zakelijk relevant in gelijke
omstandigheden verkeren dan wel gelijke persoonlijke kwalificaties bezitten.
Differentiatiecriteria die zakelijk niet relevant zijn mogen derhalve niet worden gebezigd.
Discriminatie wil zeggen een ongelijke behandeling op grond van bepaalde groepskenmerken,
i.c. kenmerken die leden van de groep hetzij überhaupt niet kunnen afleggen, hetzij niet kunnen
afleggen zonder daarmee schade te berokkenen aan de eigen persoonlijkheid. Het verbod van
discriminatie vormt aldus een specificatie van de gelijkheidsnorm: discriminatiegevoelige
kenmerken zijn noch als zodanig noch middellijk zakelijk relevant en mogen derhalve niet als
grondslag dienen voor differentiaties en bejegening. 37
Het discriminatieverbod is ontegenzeggelijk de bekendste dimensie van het
gelijkheidsbeginsel. De ogenschijnlijke verschillen in formulering die er bestaan, doen niet af
aan de grote mate van overeenstemming die geïdentificeerd kan worden met betrekking tot de
inhoudelijke betekenis van het discriminatieverbod, in de zin van de criteria ter vaststelling van
een verboden discriminatie. 38 Omdat bij de beantwoording van de onderzoeksvraag het
discriminatieverbod centraal staat, zal vooral daarop worden ingegaan.
33
Akkermans, Bax en Verhey 2005, p. 49.
34
In werking getreden 22 augustus 1991, Trb. 1991, 134.
35
Akkermans, Bax en Verhey 2005, p. 49 en 50
36
Henrard 2006, p. 218.
37
Aldus Burkens, in Kroes e.a. 2002, p. 37.
38
Henrard 2006, p. 220.
13