het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

moet worden getoetst. Dat standpunt houdt eveneens in dat het grondrecht dat de meeste
bescherming biedt dient te prevaleren. 259
7.3 Botsing van grondrechten
Een veel moeilijker probleem is de botsing van grondrechten: het betreft de situatie
waarin een grondrechtgerechtigde zich beroept op een grondrecht tegenover een
grondrechtelijke aanspraak van een andere grondrechtgerechtigde. Deze problematiek is niet
nieuw maar sedert 1983 is zij naar voren getreden. Een oorzaak is de veranderde visie op de
grondrechten: zij worden niet alleen als onthoudingsplichten van de overheid gezien, maar ook
als verplichtingen tot overheidsbemoeiing. Dit kan meebrengen dat een overheidsinstantie in
een concrete situatie met twee conflicterende plichten tot ingrijpen geconfronteerd wordt; ook
kan zij enerzijds tot ‘handen thuis’ en anderzijds tot handelen worden genoopt. Dient een
racistische politieke partij, gezien de vrijheid van vereniging en het passief kiesrecht,
getolereerd te worden, of moet zij in het belang van de bestrijding van rassendiscriminatie
worden verboden? Deze vraag moet in eerste instantie door de wetgever, en vervolgens
eventueel door de rechter worden beantwoord. 260
De problematiek van de botsing van grondrechten wordt urgenter naarmate horizontale werking
van grondrechten eerder wordt aangenomen. Mag een politieke partij van haar leden eisen dat
zij niet lid zijn van een andere partij?
Vooral de toenemende aandacht voor het gelijkheidsbeginsel als grondrecht heeft een
aantal vragen van botsing van grondrechten doen rijzen. Deze vragen spelen zowel een rol
tegenover de overheid als tussen particulieren. Mag een gemeentebestuur een faciliteit aan een
godsdienstig genootschap weigeren omdat dit genootschap homoseksuelen discrimineert,
terwijl andere godsdienstige genootschappen de faciliteit wel krijgen? Mag een
kerkgenootschap weigeren vrouwen tot een geestelijk ambt te benoemen? Mag een
gezelligheidsvereniging weigeren niet-blanken als lid toe te laten? Sommige vragen zijn
moeilijker te beantwoorden dan andere, maar een probleem is dikwijls de betrekkelijke
onbepaaldheid van het gelijkheidsbeginsel. 261
Over één ding is men het in het algemeen wel eens: bij botsing tussen een klassiek en
een sociaal grondrecht 262 – dus als implementatie van een sociaal grondrecht inbreuk op een
klassiek grondrecht zou meebrengen -, dient in ieder geval door de overheid de
beperkingsclausule van het klassieke grondrecht in acht genomen te worden. 263 Maar verder is
de literatuur verdeeld. Sommigen leggen de nadruk op het belang van het behoud van de
bestaande en gevestigde grondrechten tegenover de ‘nieuwe’ grondrechten, die vragen om
nadere omlijning in wetgeving, bestuur en rechtspraak. Tot de ‘nieuwe’ grondrechten wordt in
dit verband het gelijkheidsbeginsel gerekend. Van der Hoeven schrijft hierover: ‘Bestaande
grondrechtsaanspraken, zoals zij tot heden in teksten zijn vastgelegd en in hun toepassing zijn
begrepen, moeten door wetgever, bestuur en rechter worden geëerbiedigd, totdat de
grondwetgever – zelf zich daarover heeft uitgesproken, zeker wanneer het de kern van die
rechten betreft. Bij de vrijheid van belijden en bij de vrijheid van onderwijs gaat het om die
kernrechten’. 264
Anderen benadrukken het dynamische aspect van de grondrechten en vooral van het
gelijkheidsbeginsel: zij menen dat het gelijkheidsbeginsel een bijzondere plaats inneemt en een
emancipatiebevorderende werking heeft. In deze visie bestaat er geen reden het behoud van
259
Akkermans, Bax en Verhey 2005, p. 187 en 188.
260
Van der Pot 2006, p. 295.
261
Van der Pot 2006, p. 295.
262
Klassieke grondrechten of vrijheidsrechten: grondrechten die vrijheden van mensen garanderen en dan vooral tegen
de overheid. Sociale grondrechten: aanspraken op prestaties van de overheid.
263
Handelingen II 1976/77, p. 2122.
264
Van der Hoeven, 1983, p. 23 en 24.
69