het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

(pseudo) publiekrechtelijke instellingen, hoezeer zij ook een belangrijke functie in het
staatsbestel vervullen. 229
6.3 Artikel 11 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
De tekst van dit artikel luidt als volgt: 1. Een ieder heeft recht op vrijheid van vreedzame
vergadering en op de vrijheid van vereniging, met inbegrip van het recht met anderen
vakverenigingen op te richten en zich bij vakverenigingen aan te sluiten voor de bescherming
van zijn belangen. 2. De uitoefening van deze rechten mag aan geen andere beperkingen
worden onderworpen dan die, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische
samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid,
het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, voor de bescherming van de
gezondheid of de goede zeden of de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Dit
artikel verbiedt niet dat rechtmatige beperkingen worden gesteld aan de uitoefening van deze
rechten door leden van de krijgsmacht, van de politie of van het ambtelijk apparaat van de
Staat.
Art. 11 EVRM bevat twee rechten: ten eerste, ‘de vrijheid van vergadering’, en ten
tweede, de ‘vrijheid van vereniging’. De vrijheid van vereniging omvat volgens art. 11 overigens
ook het recht om vakverenigingen op te richten en zich bij vakverenigingen aan te sluiten.
Iedereen kan zich volgens art. 11 EVRM op deze rechten beroepen. Er wordt algemeen
aanvaard dat de vrijheid van vereniging en de vrijheid van vergadering zowel door individuen
als door groepen van personen kunnen worden ingeroepen.
Art. 11 EVRM mag dan al een autonoom artikel zijn, gezien de specificiteit van zijn
toepassingsgebied, toch dient het in de systematiek van de in het EVRM opgenomen rechten
evenzeer als een instrumentaal recht te worden gezien. Eén van de doelstellingen van de
vrijheid van vereniging en van vergadering is immers de vrijheid van gedachte, geweten en
godsdienst (art. 9 EVRM) en de vrijheid van meningsuiting (art. 10 EVRM) te beschermen.
Daarom moet art. 11 worden beschouwd in het licht van art. 10. Volgens het Hof is dit met
name bijzonder relevant wanneer de tussenkomst van de overheid tegen een vergadering of
vereniging tenminste gedeeltelijk een reactie is op standpunten of uitspraken van deelnemers of
leden. Art. 11 EVRM dient als een lex specialis beschouwd te worden ten aanzien van de
artikelen 9 en 10 EVRM, die dan leges generale zijn, waardoor een eventuele schending van
art. 9 en/of 10 niet (meer) onderzocht hoeft te worden indien het gaat om de uiting van een
gedachte en/of mening in het kader van de uitoefening van de vrijheid van vereniging of
vergadering. 230
Wat betreft het begrip ‘vereniging’ heeft het Hof geopteerd voor een autonome invulling
van het begrip, veeleer dan de toepassing van het Verdrag afhankelijk te maken van de door de
Staten vrij en vaak verschillend te bepalen criteria. Politieke partijen zijn verenigingen in de zin
van art. 11 EVRM. Volgens het Hof gaat het om een vorm van vereniging die essentieel is voor
het behoorlijk functioneren van de democratie, zodat er geen twijfel over kan bestaan dat zij
binnen het bereik van art. 11 vallen. 231
De vrijheid van vereniging omvat twee aspecten, enerzijds de ‘positieve’ vrijheid van
vereniging, d.i. het recht om een vereniging of vakvereniging op te richten en zich bij een
vereniging aan te sluiten, en anderzijds het recht om niet aan te sluiten bij een vereniging, d. i.
de ‘negatieve’ vrijheid van vereniging, wat inhoudt dat de individu niet gedwongen mag worden
om zich aan te sluiten bij een vereniging en evenmin benadeeld mag worden als gevolg van zijn
keuze voor niet-aansluiting. Het recht op (positieve) vrijheid van vereniging houdt vooreerst het
recht in om verenigingen op te richten. De bescherming die art. 11 EVRM biedt, eindigt echter
229 Kortmann 2001, p. 425.
230 Van de Lanotte en Haeck 2004, p. 8 en 9.
231 Van de Lanotte en Haeck 2004, p. 17 en 18.
59