het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

het politieke karakter van het kiesrecht en grondrechten en democratie. Grondrechten vormen
een essentiële voorwaarde voor de democratie, maar de uitoefening van bepaalde
grondrechten wordt soms als een bedreiging van de democratie beschouwd. 111 Er zijn aan het
kiesrecht beperkingen en uitzonderingen verbonden. Wat de beperkingen van het passief
kiesrecht betreft, deze zijn voor de Staten-Generaal te vinden in art. 56 en 57 Gw. Men moet
Nederlander zijn, de leeftijd van achttien hebben bereikt en niet zijn uitgesloten van het
kiesrecht. Ingevolge art. 129 Gw zijn de vereisten voor het lidmaatschapschap van de Tweede
Kamer ook van toepassing op het lidmaatschap van provinciale staten en de gemeenteraad. 112
Dat artikel 4 Gw het kiesrecht aan Nederlanders waarborgt sluit de toekenning van het kiesrecht
aan niet-Nederlanders niet uit. Voor de gemeenteraden en eventueel in te stellen andere
vertegenwoordigende ambten kan de wet het kiesrecht ook aan niet-Nederlanders
toekennen. 113 De term ‘uitzondering’ is van toepassing op de Eerste Kamer, die immers getrapt
verkozen wordt en waarvoor dus het kiesrecht niet geldt in de door art. 4 GW voorziene
vorm. 114 Alleen de wet zelf - waartoe ook de Gw wordt gerekend - kan beperkingen en
uitzonderingen op het recht aanbrengen. De bepaling betreft rechtstreeks kiesrecht. Horizontale
werking heeft de bepaling naar haar aard niet. 115
3.3 Artikel 3 eerste protocol jo artikel 14 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
De tekst van art. 3 eerste protocol luidt als volgt: De Hoge Verdragsluitende Partijen
verbinden zich om met redelijke tussenpozen vrije, geheime verkiezingen te houden onder
voorwaarden die de vrije meningsuiting van het volk bij het kiezen van de wetgevende macht
waarborgen. Art. 14 EVRM luidt: Het genot van de rechten en vrijheden die in dit Verdrag zijn
vermeld, moet worden verzekerd zonder enig onderscheid op welke grond ook, zoals geslacht,
ras, kleur, taal, godsdienst, politieke of andere mening, nationale of maatschappelijke afkomst,
het behoren tot een nationale minderheid, vermogen, geboorte of andere status.
Ingevolge art. 3, eerste protocol EVRM dienen organen die autonome wetgevende
bevoegdheid uitoefenen te worden gekozen. Ook in deze bepaling komt het verband tot uiting
tussen de bescherming van de rechten van de mens en een democratische regeringsvorm, dat
ook het uitgangspunt vormt van de Preambule van het EVRM. Volgens de Preambule worden
de fundamentele rechten en vrijheden het best beschermd door ‘an effective political
democracy’. Aangezien art. 3 van het eerste protocol een kenmerkend beginsel van een
democratie verwoordt, verkrijgt deze bepaling bijgevolg een fundamenteel belang in het
verdragssysteem. 116 De formulering van art. 3 eerste protocol legt aan staten de verplichting op
om iets te doen. De letterlijke tekst van het artikel kent geen rechten toe aan individuele
personen. Toch vloeit uit de jurisprudentie van de Europese Commissie voort dat de bepaling
impliciet een erkenning van het algemeen kiesrecht inhoudt. 117 Art. 3 van het eerste protocol
verleent dus ‘subjectieve rechten’ aan particulieren, namelijk het actief en het passief
kiesrecht. 118 De miskenning van deze rechten kan het voorwerp uitmaken van een particuliere
klacht. Maar alleen privé-personen en niet verenigingen kunnen het slachtoffer uitmaken van
een schending van art. 3 eerste protocol. 119
Aangezien art. 3 van het eerste protocol de subjectieve rechten weliswaar erkent, maar
niet uitdrukkelijk omschrijft of definieert, is er volgens het Hof ruimte voor ‘implied limitations’.
Noch het actief, noch het passief kiesrecht zijn bijgevolg absolute rechten. Bij het bepalen van
111
Akkermans, Bax en Verhey 2005, p. 58 en 59.
112
Van der Pot 2006, p. 333-334
113
Kortmann 2001, p. 408.
114
Van der Pot, 2006, p. 331.
115
Bovend’Eert 2004, p. 12-13
116
Van de Lanotte en Haeck 2004, p. 453-454.
117
Akkermans, Bax en Verhey 2005, p. 60.
118
EHRM 2 maart 1987, Publ. De la Cour E.D.H. A.113, par. 50 ( Mathieu-Mohin and Clerfayt v. Belgium.)
119
Van de Lanotte en Haeck 2004, p. 456.
31