het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

meningsuiting wordt het publiek geïnformeerd over de ‘res publica’. De samenleving verneemt
op welke wijze de verschillende machten binnen een samenleving de burgers bejegenen, hoe
het project van de democratische rechtstaat zich ontwikkelt, waar zich schendingen van
mensenrechten voordoen. Schendingen van mensenrechten en beperkingen op de vrijheid van
meningsuiting gaan vaak samen en houden elkaar in stand. Daarom vervult de vrijheid van
meningsuiting een bijzonder belangrijke functie in het kader van de mensenrechtenbescherming
en de ontwikkeling van de democratische rechtstaat. 198
De vrijheid van expressie en informatie ondersteunt het project van een democratische
samenleving en de eraan ten grondslag liggende fundamentele waarden. 199 Bij de beoordeling
van de legitimiteit van overheidsinmenging in de vrijheid van meningsuiting vertrekt het
Europese Hof steevast van het uitgangspunt dat de expressievrijheid zoals deze is
gewaarborgd in art. 10 EVRM “constitutes one of the essential foundations of a democratic
society and one of the basic conditions for its progress and each individual’sself-fulfilment.
Subject to paragraph 2, it is applicable not only to “information” or “ideas” that are favourably
received or regarded as inoffensive ore as a matter of indifference, but also those that offend,
shock or disturb: such are the demands of that pluralism, tolerance and broadmindedness
without which there is no “democratic society”. 200 De vrijheid van expressie en informatie vormt
een noodzakelijke pijler voor een democratische samenleving, waarin plaats moet zijn voor
meningen, denkbeelden en informatie die hinderlijk kunnen zijn voor de overheid of voor
bepaalde groepen in de samenleving. Zonder botsing van ideeën en informatie is er geen
pluralisme, verdraagzaamheid en openheid van geest. En zonder die waarborgen is er geen
democratische samenleving. 201
De uitoefening van de vrijheid van meningsuiting kan tegelijk ook een bedreiging
vormen voor het voortbestaan of de ontwikkeling van de democratische instellingen, hetzij voor
de uitoefening van andere rechten en vrijheden van anderen. Daarom is aan de uitoefening van
de expressievrijheid een sociale, een maatschappelijke verantwoordelijkheid verbonden
waardoor bepaalde restricties in acht genomen dienen te worden (art. 10, lid 2 EVRM). Aan de
uitoefening van de expressievrijheid zijn bepaalde “plichten en verantwoordelijkheden”
verbonden. De belangrijkste voorwaarde die art. 10 EVRM stelt aan een overheidsinmenging, is
dat deze moet kunnen gelegitimeerd worden als “nodig in een democratische samenleving”. 202
In bepaalde gevallen kan ter legitimatie van een restrictieve of sanctionerende
overheidsinmenging steun worden gevonden in andere artikelen van het EVRM die
bescherming bieden aan individuele grondrechten. De legitimatiegrond die is vermeld in art. 10
lid 2 EVRM, nl. “ter bescherming van de rechten van anderen”, kan hierdoor een bijkomende
invulling en rechtvaardiging krijgen. De toepassing of “doorwerking” van andere EVRMgrondrechten
kan aldus een legitimatie vormen voor een beperking van de vrijheid van
meningsuiting. 203 Een overheidsinmenging kan ook (mede) gesteund zijn op een bepaling uit
het internationaal verdragrecht. 204
Een beperking op de vrijheid van meningsuiting kan nog op een andere manier in relatie
staan tot andere grondrechten zoals een beperking op de vrijheid van gedachte, geweten en
godsdienst (art. 9 EVRM) of tot een overheidsinmenging in de vrijheid van vergadering en
vereniging (art. 11 EVRM). Indien naast de schending van art. 10 EVRM in samenhang ook de
schending wordt aangevoerd van art. 9 of 11 EVRM, zal het Europees Hof in principe nagaan
198
Van de Lanotte en Haeck 2004, p. 854.
199
EHRM 19 februari 1998, par. 42 (Bowman v. UK)
200
EHRM 9 juni 1998, par. 46 (Incal v. Turkey). Deze basisoverweging is het perspectief van waaruit het Europees Hof
sedert het Handyside-arrest de toelaatbaarheid van overheidsinmenging in het kader van art. 10 EVRM beoordeelt:
EHRM 7 december 1976, par. 49 (Handyside v. UK).
201
Van de Lanotte en Haeck 2004, p. 855.
202
Van de Lanotte en Haeck 2004, p. 863.
203
Van de Lanotte en Haeck 2004, p. 864.
204
EHRM 23 september 1994, par. 27 (Jersild v. Denmark) (VN Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van
rassendiscriminatie).
52