het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

Kiesrecht
Bij de grondwetswijziging van 1917 was het algemeen kiesrecht voor mannen wettelijk
vastgelegd. In 1922 werd het actief kiesrecht voor vrouwen vastgelegd, dat reeds in 1919 bij
wet was ingevoerd. 10 Dit was vooral naar de zin van de socialisten, die rijk en arm, man en
vrouw kiesrecht wilden geven. De ARP was van dit algemeen kiesrecht een tegenstander. In
het voetspoor van haar leidsman Kuyper was deze partij voorstander van het zgn.
huismannenkiesrecht, waarbij de vader als hoofd van het gezin de stem uitbrengt. Deze mening
houdt verband met de opvatting dat de staat een organisch geheel is. De kleinste cel van het
‘organisme de staat ‘ is het gezin. Deze cel is tevens de hoeksteen van de samenleving en
moet daarom als eenheid naar buiten komen, ook wanneer er gestemd moet worden. De ARP
zag het algemeen kiesrecht in wezen als revolutionair, gericht tegen de organische staat en
tegen de fundamenten van het gezin als eenheid. De SGP was dezelfde mening toegedaan. De
ARP echter heeft zich eenmaal na aanvaarding vrijwel niet meer ingespannen het algemeen
kiesrecht ongedaan te maken. Men accepteerde het, zij het aarzelend. De SGP bleef zich
ertegen verzetten. Vooral het feit dat er niet alleen stemrecht was voor iedereen, maar ook
opkomstplicht, was voor de SGP een onverteerbare zaak. Velen die niet wilden stemmen –
onder hen waren ook vrouwen – werden beboet, terwijl ook gevangenisstraffen werden
opgelegd. De SGP-vertegenwoordigers pleitten in de Kamer voortdurend voor afschaffing van –
in ieder geval – de opkomstplicht. 11 In de Grondwet van 1917 was de uitoefening van het
kiesrecht verplicht gesteld, maar die bepaling is al in 1922 geschrapt. De kieswet handhaafde
nog lang daarna de opkomstplicht. In de tweede helft van de jaren zestig van de vorige eeuw
kreeg de opvatting de overhand dat de kiezers volwassen genoeg zijn om zelf te bepalen of ze
gaan stemmen.Bovendien zou de verkiezingsstrijd levendiger worden als de partijen niet meer
konden rekenen op hun trouwe achterban. 12 Pas na de oorlog, in 1970, is die plicht inderdaad
afgeschaft. 13
Praktische politiek – getuigende politiek
Voor de oprichters van de SGP was het niet gemakkelijk om een nieuwe partij van de
grond te tillen. Andere partijen beschikten over een kader, d.w.z. een groep leidinggevende
organisatoren; de SGP echter niet. In 1918 deed men mee met de verkiezingen voor de
Tweede Kamer. Zonder succes evenwel. In 1922 werd ds. Kersten gekozen; in 1925 kwam ds.
Zandt erbij en in 1929 ir. Van Dis, in 1937 verloor de partij deze zetel weer. Ook in provinciale
staten en gemeenteraden nam het aantal staatkundig gereformeerde afgevaardigden na 1918
gestadig toe. Toen het plafond was bereikt, bleef de partij in omvang vrij stabiel. De geringe
grootte deerde de oprichters niet zo. In het partijblad ‘De Banier’ werd het aldus onder woorden
gebracht: ‘Zoo ’t maar geen jagen wordt om haastig groot te zijn, doch de wacht betrokken bij
het beginsel’. 14
Om de theocratie – Een karakteristiek
In het geheel van de politieke partijen in ons land kenmerkt de Staatkundig
Gereformeerde partij zich door haar streven naar een theocratie, een Godsregering. In artikel 3
van haar beginselprogram lezen we: ‘de overheid regeert bij de gratie Gods’. 15 Zij ontleent dus
haar gezag niet en kan die ook nimmer ontlenen aan het volk. Oppervlakkige lezing van dit
artikel levert nogal eens de uitspraak op, dat de SGP tegen de democratie is. Zo sprak in
10 Kortmann 2001 p. 91.
11 Ontstaan en bestaansrecht van de SGP: lesbrieven voortgezet onderwijs, 1986, SGP, Landelijk verband van
Staatkundig Gereformeerde studieverenigingen.
12 van Deth en Vis, p. 119
13 van der Pot 2006, p. 559.
14 Ontstaan en bestaansrecht van de SGP: lesbrieven voortgezet onderwijs, 1986, SGP, Landelijk verband van
Staatkundig Gereformeerde studieverenigingen.
15 Program van Beginselen, vastgesteld door de algemene vergadering van de SGP, Utrecht, 26 februari 2000.
9