het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

kracht nadat ze zijn bekendgemaakt. Artikel 94 Gw bepaalt dat binnen het Koninkrijk wettelijke
voorschriften geen toepassing vinden indien deze toepassing niet verenigbaar is met een ieder
verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties.
Artikel 93 Gw verleent aan bepalingen die ‘naar haar inhoud een ieder kunnen verbinden’
rechtstreekse werking jegens de burgers en ingevolge art. 94 Gw heeft ‘een ieder verbindend’
internationaal recht voorrang boven de Grondwet, de wet in formele zin en lagere wetgeving. 58
De formulering van art. 14 EVRM geeft op zichzelf geen enkel criterium aan om te
bepalen wanneer er sprake is van ‘discriminatie’. Van oudsher, en meer bepaald sinds de
Belgische taalzaak (23 juli 1968), is door het Europese Hof gesteld dat alleen onderscheid
waarvoor geen redelijke en objectieve rechtvaardiging bestaat, verboden is. 59 Hier is verder een
heel toetsingsmodel rond uitgewerkt. De rechtspraak van het EHRM, en het toetsingsmodel
meer in het algemeen, is geconcipieerd om ongelijke behandeling door de overheid te
beoordelen. 60
Het eigenlijke toetsingsmodel dat gehanteerd wordt om te bepalen of een bepaalde
ongelijke behandeling al dan niet verboden discriminatie uitmaakt bestaat grofweg uit twee
(eventueel drie) stappen. In een eerste stap moet worden vastgesteld dat er inderdaad sprake
is van een ongelijke behandeling (van vergelijkbare ‘zaken’). Vervolgens wordt dan bepaald of
deze ongelijke behandeling een verboden discriminatie uitmaakt. Eerst en vooral moet het gaan
om een verschil in behandeling tussen personen. Deze ongelijke behandeling moet bovendien
teruggaan op een persoonlijk kenmerk, ook bij de zogenoemde open modellen van het
discriminatieverbod. Het Hof komt slechts toe aan de rechtvaardigingstoets als het heeft
vastgesteld dat de klacht gevallen betreft die voldoende vergelijkbaar zijn en die ook effectief
ongelijk worden behandeld.
Het tweede deel van het toetsingsmodel betreft de eigenlijke rechtvaardigingstoets.
Sinds de Belgische taalzaak wordt de uitdrukking ‘redelijke en objectieve rechtvaardiging’
verder uitgesplitst in twee componenten, meer bepaald een doeltoets en een
proportionaliteitstoets. De doeltoets vereist dat het onderscheid in behandeling een legitiem
doel dient. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is bij het leerstuk van legitieme beperkingen, is er
bij artikel 14 geen limitatieve opsomming van mogelijk inroepbare legitieme doelen. In het
algemeen kan wel gesteld worden dat het doel van het onderscheid niet verboden mag zijn in
het licht van het EVRM en de onderliggende waarden van het verdrag. Het doel moet, met
andere woorden, minstens verzoenbaar zijn met de beginselen van de democratische
rechtsstaat.
Er worden verdergaande eisen gesteld aan de verhouding tussen het legitieme doel en
het gemaakte onderscheid in behandeling, in die zin dat het gemaakte onderscheid pertinent en
adequaat, of relevant moet zijn om het bereiken van dat doel mogelijk te maken. Hoewel dit
pertinentiecriterium doorgaans wordt onderscheiden van de proportionaliteitstoets, zijn beide
criteria met elkaar verweven. Wanneer het doel het onderscheid niet kan verklaren, zal de
aangevochten maatregel evenmin de proportionaliteitstoets kunnen doorstaan. Een pertinent
onderscheid is echter niet noodzakelijkerwijs proportioneel. De proportionaliteitstoets koppelt
ook terug naar het legitieme doel, en stelt een aantal bijkomende eisen over de verhouding
tussen het gemaakte onderscheid en het legitieme doel waarvoor dat onderscheid wordt
gemaakt. Deze toets is ongetwijfeld de toets die de meeste impact heeft, in die zin dat de
invulling in concreto van de gestrengheid van proportionaliteit die vereist wordt, meestal
doorslaggevend is voor de bepaling of er al dan niet een schending van het discriminatieverbod
heeft plaatsgevonden. De formulering van artikel 14 EVRM toont verder ook aan dat de aan- of
afwezigheid van een discriminatoire bedoeling niet doorslaggevend is. Een dergelijke bedoeling
is dus niet vereist om van discriminatie te kunnen spreken; de discriminatoire effecten volstaan
58
Koekkoek 2000, p. 459-465.
59
EHRM, 23 juli 1968, Publ. ECHR, Series A vol. 6, par. 10 (Belgische taalzaak).
60
Henrard 2006, p. 222 en 223.
17