het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

ouders of wettige voogden, de godsdienstig en morele opvoeding van hun kinderen
overeenkomstig hun eigen levensovertuiging te verzekeren.
De bepaling van artikel 18, eerste lid IVBPR is nagenoeg identiek aan die van artikel 9
EVRM.
4.5 Jurisprudentie met betrekking tot de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging
Algemeen
Wanneer is er sprake van het belijden van iemands godsdienst of levensovertuiging?
Vooral in de jurisprudentie over art. 9 EVRM en art. 18 IVBPR wordt gepoogd hierop een
antwoord te geven. De rechter werd voor de vraag gesteld of het een aantasting van de
godsdienstvrijheid was, om predikanten aan de algemene ouderdomswet onderwerpen. De
Hoge Raad overwoog dat de godsdienstvrijheid ‘niet samenvalt met eens ieders vrijheid om
wettelijke voorschriften aan zijn godsdienstige opvattingen of aan zijn overtuiging te toetsen en
de bepaling van het verdrag mitsdien niet betekent dat het een ieder zou vrijstaan zich te
onttrekken aan een wettelijke regeling, ook indien deze op het tot uiting brengen van godsdienst
of overtuiging in enigerlei vorm geen betrekking heeft, door op grond van aan zijn godsdienstige
opvattingen of overtuiging ontleende bezwaren de nietigheid of ongeldigheid te zijnen aanzien
in te roepen. 156 Aldus werd het bezwaar van beperking van de godsdienstvrijheid afgewezen
met het antwoord dat deze vrijheid in het geheel niet in het geding was. 157 Een wettelijke
regeling wordt in principe dan ook slechts als een beperking van deze vrijheid aangemerkt
wanneer deze regeling betrekking heeft op het tot uiting brengen van godsdienst of
levensovertuiging in enigerlei vorm. De vrijheid van godsdienst of levensovertuiging beschermt
enkel de handeling die ‘op zichzelf’ aan te merken is ‘als een praktische toepassing van de
godsdienst of overtuiging’ van de betrokkene, dat wil zeggen als een gedraging waardoor hij
‘naar objectieve maatstaven een directe uitdrukking geeft aan zijn godsdienst of
levensovertuiging. 158
De ARRvS heeft met betrekking tot een op een antroposofische levensovertuiging
gebaseerde afwijzing van deelneming in een beroepspensioenregeling, overwogen dat
weliswaar aannemelijk was dat er verband bestond tussen de door appellant aangehangen
levensovertuiging en zijn afwijzende standpunt, maar dat hieruit nog niet volgde dat die
afwijzing op zichzelf een gedraging opleverde waardoor appellant ‘naar objectieve maatstaven
een directe uitdrukking’ gaf aan zijn godsdienst of overtuiging in de zin van de betrokken
verdragsartikelen. 159 Enerzijds kan de rechter niet altijd ontkomen aan de vraag of in concreto
sprake is van het belijden van godsdienst of levensovertuiging, anderzijds is het niet de taak
van de overheidsrechter zich over dogmatische vragen uit te laten. 160
Art. 6 Gw en art. 9 EVRM staan beperkingen aan de uitoefening van de
godsdienstvrijheid toe. Even moeilijk als het is om de reikwijdte van de godsdienstvrijheid vast
te stellen, is het om de beperkingsmogelijkheden nauwkeurig af te bakenen. Dat een beroep op
een godsdienstige overtuiging geen algemene vrijbrief geeft om algemeen aanvaarde normen
te negeren, of zich schuldig te maken aan strafbare feiten, is vrij breed aanvaard. 161
Tegelijkertijd wordt, ook in de rechtspraak, erkend dat er situaties zijn waarin het niet redelijk is
om vast te houden aan onverkorte handhaving van bijvoorbeeld strafrechterlijke normen. 162
In de (eerdere) zaken betreffende het evangelistenechtpaar Goeree had de Hoge Raad
aanvaard dat art. 6:162 BW (onrechtmatige daad) de grondslag kan vormen voor een beperking
156 HR 13 april 1960, NJ 1960, 436.
157 Van der Pot 2006, p. 368.
158 Koekkoek 2000. p. 95-96.
159 ARRvS 7 april 1983 AB 1983, 430.
160 HR 15 februari 1957, NJ 1957, 201.
161 Van der Pot 2006, p. 372.
162 RB. Amsterdam 21 mei 2001, AB 2001, 342.
43