het vrouwenstandpunt van de staatkundig - DSpace at Open ...

afweging bijzonder moeilijk te maken is, en telkens opnieuw moet worden beargumenteerd en
verdedigd. Juist in die argumentatie is het onmogelijk ‘zuiver’ juridisch te blijven omdat bij die
invulling waarderingsoordelen altijd een rol spelen. 270
Als de rechter zelfstandig conflicterende rechten tegen elkaar moet afwegen, dat wil
zeggen als de wetgever geen nadere regels heeft gesteld, (in de Algemene wet gelijke
behandeling zijn wel nadere regels gesteld) 271 dan zijn er voor de wijze van afweging van
belangen geen algemene vuistregels voorhanden. In het geval van de SGP biedt de wetgever
dus geen duidelijkheid over de verhouding tussen botsende grondrechten. In de meeste
gevallen is de rechter niet geneigd om een rangorde aan te brengen tussen grondrechten. Het
rechterlijk oordeel is in de regel sterk afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Soms
echter stelt de rechter wel een rangorde vast. Een voorbeeld is de uitspraak van de Hoge Raad
in de zaak Valkenhorst. 272 Hier moest de rechter enerzijds het recht van het kind om te weten
van wie het afstamt en het recht op privacy van de moeder anderzijds tegen elkaar afwegen. De
Hoge Raad corrigeert de door het Hof verrichte belangenafweging en brengt hij een expliciete
rangorde aan. Het recht van het kind had voorrang boven dat van de moeder. Het aanbrengen
van een dergelijke rangorde is echter hoogst uitzonderlijk. 273
Rechterlijke uitspraken in botsingszaken zijn zelden oncontroversieel en valt er over de
aangelegde criteria heel wat te discussiëren. Belangrijk is dat de rechter zich bij het beoordelen
van botsingszaken in een netelige positie bevindt. Het gaat hierbij veelal om politiek getinte
geschillen over maatschappelijk uiterst ingewikkelde en gevoelige thema’s, waarin de rechter,
zonder veel steun in wetgeving of verdragen, tot een oplossing moet komen. Als een
rechtzoekende beroep doet op het gelijke behandeling/non discriminatie beginsel zal hij steeds
moeten wijzen op het inhoudelijk belang, of een materieel recht, waarvan hij vindt dat het op
ongelijke wijze is toegekend of aangetast. Het is niet mogelijk een beroep te doen op een recht
op gelijke behandeling, zonder aan te geven waarop die gelijke behandeling betrekking zou
moeten hebben. Concreet betekent dit dat de rechter, als zich een geval van botsing voordoet
waarbij het recht op gelijke behandeling wordt ingeroepen, moet beginnen met te definiëren
welke fundamentele individuele belangen ten grondslag liggen aan dit beroep. Daarnaast zal hij
moeten nagaan welke de beweegredenen waren om op die fundamentele belangen inbreuk te
maken. Pas als hij dit helder voor ogen heeft kan hij toekomen aan een afweging. De uitsluiting
van vrouwen voor het passief kiesrecht door de SGP kan zichtbaar maken hoe zo’n vaststelling
van belangen er in een concreet geval uit kan komen te zien. 274
Uit de uitspraak van de Raad van State 275 blijkt dat de Afdeling van mening is dat er in
het geval van de SGP een rechtvaardigingsgrond aanwezig is. Het is namelijk een wezenlijk
onderdeel van onze democratie dat partijen met standpunten die afwijken van de grootste
gemene deler, ruimte krijgen hun visies uit te dragen. Er zijn naast de vrijheid van vereniging en
vergadering, de vrijheid van godsdienst en de vrijheid van meningsuiting ook staatkundige
rechten in het geding en al deze democratische vrijheden en rechten behoren tot de
grondslagen van de Nederlandse rechtsorde. Zonder een concrete afweging te maken komt de
Afdeling tot de conclusie dat de SGP mag discrimineren en dat de Staat daar niet op hoeft in te
grijpen zolang er tenminste politieke partijen zijn die het actief dan wel passief kiesrecht niet
aan vrouwen ontzeggen.
Het Hof 276 daarentegen maakt wel een uitvoerige afweging van belangen. Bij de
behandeling van de vraag of de inbreuk door de Staat op de rechten die voortvloeien uit art. 7
270
Holtmaat 2004, p. 11.
271
Het specifieke geval van botsing van grondrechten ten aanzien van het vrouwenstandpunt van de SGP wordt niet
door de AWGB geregeld: de AWGB sluit politieke partijen uit van zijn reikwijdte en laat het aan de rechter over om op
basis van andere bepalingen en afwegingen te beslissen.
272
HR 15 april 1994, NJ 1994, 608.
273
Bellekom e. a. 2007, p. 375.
274
Gerards, Stuurman en de Lange 2005, p. 28, 33 en 34.
275
ABRvS 5 december 2007, LJN: BB9493.
276
Hof Den Haag 20 december 2007, LJN: BC0619.
71