Narratief verband - CWI

dat als A ergens is dat B er ook is en omgekeerd. Als voor C een willekeurige
sequentie wordt ingevuld, en A en B zijn nuclei die deel uitmaken van C,
dan zou, mits de solidariteitsrelatie geldig is voor alle narratieve teksten, dit
nog geen causaliteit veronderstellen. Sterker nog: de causaliteit is daarmee
zelfs volledig verdwenen – uitgewist. Stel dat de solidariteitsrelatie tussen
alle nuclei van alle sequenties geldig is, dan zou dit enkel een empirische be-
vinding zijn die toevallig opgaat voor alle sequenties. De solidariteitsrelatie
is dan een contingent feit geworden. Dit feit staat of valt onafhankelijk van
wat voor soort causaliteit dan ook.
Causaliteit is in het kader van Barthes niet uit te drukken met de solida-
riteitsrelatie. Waar moeten we de betekenis ervan dan zoeken? Een nadere
beschouwing van de definitie van nucleus kan daar misschien licht op wer-
pen. Zoals we zullen zien, maakt Tomashevsky gebruik van personifiërende
tropen om het verband tussen uiteenlopende motieven te definiëren. Barthes
doet iets soortgelijks, alleen op een subtielere manier. Zijn de tropen die To-
mashevsky gebruikte duidelijk antropomorf (device 4 , motivatie), bij Barthes
treedt de personificatie structureler op de voorgrond. De passage die ik op
het oog heb, is de volgende:
For a function to be cardinal, it is enough that the action to which
it refers open (or continue, or close) an alternative that is of direct
consequence for the subsequent development of the story. (51)
In de eerste zin van dit citaat verbindt Barthes het concept nucleus aan een
‘action’. Een handeling veronderstelt echter altijd een subject (actor, agens).
Deze handeling moet vervolgens in staat zijn een alternatief te openen, voort
te zetten of af te sluiten, op zo’n manier dat het een direct gevolg heeft voor
de rest van het verhaal. Kortom, de gebeurtenis wordt hier impliciet voorzien
van iemand die de gebeurtenis actief laat gebeuren. Even verderop noemt
Barthes twee nuclei ‘the telephone rang’ en ‘Bond answered’. Wie is de agens
van de eerste nucleus? Degene die belt, de telefoon, de telefoonbel? Nuclei
4 De term device lijkt op het eerste gezicht een machinale, mechanische connotatie te
hebben. Opgevat als ‘gereedschap’ of ‘kunstgreep’ echter, wordt duidelijk dat de kenmerkende
connotatie van een device is, dat het gehanteerd wordt door een persoon.
13