Narratief verband - CWI

40 HOOFDSTUK 2. PARANOIA
zijnerzijds, dan zou het verhaal ook aan kracht verliezen. We moeten dus
óók aannemen dat Oidipous de moord werkelijk, voorafgaand aan het verhaal
gepleegd heeft.
Er bestaat een hele traditie in de receptie van Sophocles’ tragedie die
de interpretatie-‘fout’ van Oidipous herhaalt (Goodhart, ¢¡¤£¦¥¨§¤©§£ :
Oedipus’ and Laius’ Many Murderers). De interpretaties van het Oidipous-
verhaal die Goodhart bespreekt, gaan ofwel mee in Oidipous’ eigen interpre-
tatie. In dat geval wordt als het ware over de epistemologische onzekerheid
heen gelezen. Ofwel de onzekerheid in het verhaal wordt als een zwakte van
het stuk gezien (Voltaire). Hoe kunnen we zowel de kracht en invloed van
het stuk verklaren en tegelijkertijd recht doen aan de tekst tot op het de-
tail? Het antwoord op deze vraag ligt in de grenslijn tussen fabula en story,
zoals Culler duidelijk maakt. Het Oidipousverhaal eist een reading in two
registers (Culler 1980:31).
De interpretatie is als het ware zelf gestructureerd (cultureel, historisch)
waardoor wat er gebeurt in de fabula, gelezen kan worden als een gevolg
van de structuur van die interpretatie. In Paranoia zowel als in het ver-
haal van Oidipous zijn onzekerheden over de verhaalwereld de aanleiding tot
de aporetische verhouding tussen fabula en story. Deze onzekerheden zijn
het gevolg van verschillende focalisaties. We kunnen op basis van de tekst
nooit uitsluitsel krijgen over wie er ‘gelijk’ heeft. Door te kiezen voor één
interpretatie produceren lezers wat er in de fabula gebeurt. Net zoals de
plotstructuur van het Oidipousverhaal op een bepaalde manier de schuld van
Oidipous produceert.
De epistemologische onzekerheid – als we die als zodanig interpreteren –
omtrent Oidipous’ schuld is te vergelijken met de onzekerheid over Cleevers
paranoia. Als immers de overige personages ook onbetrouwbaar zijn, komt de
status van Cleevers betrouwbaarheid op losse schroeven te staan. Het is the-
oretisch onbeslisbaar wie we moeten geloven. We moeten dus ook Paranoia
in twee ‘registers’ lezen: de paranoia is zowel oorsprong van de betekenis van
het verhaal, als het gevolg. Daarbij komt nog het tropologisch spanningsveld
tussen metonymie en metafoor waarvan de EsEsser passage een voorbeeld
is (De Man 1972). Beide hebben een deconstructrie van paranoia tot gevolg.