Narratief verband - CWI

hoofdpersoon LeRoy, om voorrang strijden. Eerst zal ik een analogie pogen
te trekken tussen De ziener en de mythe van Orfeus zoals die verteld wordt
in Ovidius’ Metamorphoses (Ovidius 1892). Beiden wagen een poging zich
aan een vorm van determinisme te onttrekken. Waar Orfeus de geschiedenis
ongedaan probeert te maken (de dood van Eurydike), LeRoy de geschiedenis
juist probeert te bepalen of te creeëren (de relatie tussen Dick en Rappange).
Vervolgens zal ik enkele passages aan een close reading onderwerpen in het
licht van de deconstructivistische analyse van de Orfeusmythe.
Orfeus is de archetypische dichter en musicus die mensen, dieren en plan-
ten met zijn zang- en lierspel bij elkaar brengt (Moormann/Uitterhoeve
1995). Zijn kunst raakt mensen in het hart en roert zelfs de Erinyen tot
tranen. De intertekstuele verwijzing naar de Orfeusmythe bevindt zich aan
het slot van de roman. Afhankelijk van welke passages of zinssnedes de prio-
riteit genieten, is de analogie op meerdere wijzen te trekken. Ik kies voor de
optie die mij het meest productief lijkt, namelijk dat LeRoy Orfeus represen-
teert. Dit is in overeenstemming met de interpretatie die LeRoy gelijkstelt
aan de kunstenaar.
Aan het eind van De ziener, vlak voor Rappange met de trein uit het dorp
vertrekt, zegt zij de volgende laatste woorden tegen Dick: ‘Loop dadelijk naar
de uitgang en kijk niet om’ (276). De verwijzing naar de Orfeusmythe lijkt
evident. Als we de slotscène van De ziener beschouwen als een intertek-
stuele verwijzing naar de Orfeusmythe, dan is Dick Orfeus, het station (het
voorportaal van) de onderwereld en Rappange Eurydike en Hades tegelijk.
Rappange verdwijnt voorgoed en de suggestie wordt gewekt dat Dick wel (of
reeds?) heeft ‘omgekeken’. Maar in de roman, tekstueel gezien, is de situatie
juist andersom beschreven: Rappange ziet vanuit de trein Dick het station
uitlopen en daarna verneemt de lezer niets meer van hem, maar wél over
Rappange. Dus het lijkt alsof óók Dick een soort Eurydike is.
Iets eerder, tijdens het gesprek in de trein, is het volgende te lezen: ‘LeRoy
is de oorzaak dat ik hier ben en mijn belofte gebroken heb, al had ik je alleen
beloofd, dat ik je geen verdriet zou doen, en ik doe je misschien helemaal geen
verdriet.’ (273) Plaatsen we deze passage in de context van de Orfeusmythe,
dan lijkt het of LeRoy een figuur is voor de adder die Eurydike doodde en
45