Narratief verband - CWI

58 BESLUIT
heeft. Het narratief verband is dan bijna theologisch van aard: er is een bron
van betekenis, een onbeweeglijke beweger die alles in gang gezet heeft.
Bal daarentegen legt de nadruk op de verteller en focalisator. De sub-
jectiviteit van deze agents bevat het narratief verband in de vorm van een
interpretatie in de fabula. Deze subjectiviteit uit zich in het mediërende
niveau van de story. De story drukt een overgedetermineerde interpretatie
uit. De lezer construeert op eenzelfde manier interpretaties van verhalen.
Hiermee is echter geenszins het narratief verband immanent aan het verhaal
geworden. De interpretaties van verteller, focalisator of lezer hebben betrek-
king op een contingente fabula. Als zodanig spelen deze interpretaties zich
af aan de rand van de fabula:
Das Subjekt gehört nicht zur Welt, sondern es ist eine Grenze der
Welt. (Wittgenstein 1998, 5.632/118)
In de twee laatste hoofdstukken heb ik geprobeerd het interpretatiemodel
van Bal te gebruiken bij het analyseren van twee verhalen, Paranoia en De
ziener. Hierbij heb ik geprobeerd de nadruk leggen op het graduele onder-
scheid tussen vertellers, focalisators en personages aan de ene kant, en de
lezers van het verhaal aan de andere kant. De problematische relatie van de
hoofdpersonages tot hun verhaalwereld verheldert de problematische relatie
van interpreten en hun tekst. In het geval van de besproken interpretaties
blijkt dat de lezers het drama van de protagonisten in de verhalen die zij
hebben gelezen, heropvoeren en uiteindelijk de tekst ingrijpend beïnvloeden.
Wittgensteins grens tussen de binnenkant en de buitenkant van de wereld
blijkt in de context van verhalen een kneedbaar begrip.
In het geval van Paranoia blijkt de paranoïde dispositie van de hoofdper-
soon Arnold Cleever verdacht veel te lijken op hoe het verhaal geïnterpreteerd
wordt, in dit geval door Raat. De lezer interpreteert het verhaal op dezelfde
wijze als Cleever de verhaalwereld interpreteert. Maar daarmee staat of valt
het feit dat Cleever aan paranoia lijdt. Om aan te tonen dat Cleever aan pa-
ranoia lijdt, moet de lezer zich van middelen bedienen die juist de paranoïcus
kenmerken.